Etiket: Mevleviye

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CL

“Bir insan vardır, ona denizler bile yetmez; bir insan da vardır, birkaç katre yeter ona.” Mevlâna

1955. Bu Tanrı kokusu, dün gece bize bir başka türlü zuhûr etti, fakat birkaç lokma geldi, kapıyı kapadı.

Lokma için bir Lokman, rehin oldu. Şimdi Lokman’ın sırası; ey lokma, sen çekil!

Bu mihnet ve meşakkat lokması yüzünden Lokman’ın ayağına batan dikeni çıkarın!

Onun ayağında diken değil, gölgesi bile yok. Fakat siz, hırstan onu fark edemiyorsunuz.

Hurma olarak gördüğünü diken bil. Çünkü sen çok nankör, çok görgüsüzsün!

1960. Lokman’ın canı, Tanrı’nın bir gül bahçesiyken neden can ayağı bir dikenden incinsin?

Bu diken yiyen vücud, devedir. Mustafa’dan doğan da bu deveye binmiştir.

Ey deve! Sırtında öyle bir gül dengi var ki kokusundan sende yüzlerce gül bahçesi meydana gelmiştir.

Hâlbuki sen hâlâ mugaylan dikenine ve kumsala meylediyorsun. Bu arta kalası dikenden gülü nasıl toplayacaksın?

Ey bu arama yüzünden taraf taraf, bucak bucak dolaşıp duran! Ne vakte kadar “Nerede bu gül bahçesi” diyeceksin?

1965. Ayağındaki bu dikeni çıkarmadıkça gözün görmez. Nasıl dönüp dolaşabilirsin?

Ne şaşılacak şey, cihana sığmayan Âdemoğlu, gizlice bir dikenin başında dolaşıp durmakta!

Kur’ân-ı Kerîm’de, Lokman sûresinin 13. âyetinde, Lokman’ın oğluna şu nasihatte bulunduğu bildirilir: “An o zamanı ki hani Lokman, oğluna öğüt verirken oğulcağızım demişti, Allah’a şirk koşma; şüphe yok ki şirk, elbette pek büyük bir zulümdür.”

Yüce Pîr Mevlâna, selâm olsun üzerine, bir beyitinde, “Kendinle olduğun vakit Hakk’ı zikretmekle şirk işlemiş olursun” der.

Hasan Dede, selâm üzerine olsun, zikirle ve şirkle ilgili şöyle bir açıklamada bulunur: “Bir kişi, kendinden geçmeden zikre girdiği zaman, ikilik yaratmış olur. O ayrı, sen ayrı. Aslında, O’nun güzelliklerini dile getirdiğimiz zaman, O en güzel şekilde zikredilmiş oluyor. Diğer taraftan da, insan kalkarsa, Allah’ı kendi dışında zikretsin, o zaman tabii ki şirk işlemiş olur, çünkü teslimiyetten, Allah’ın birliğinden çıkmış oluyor.”

Nitekim, Yunus Emre, selâm olsun üzerine, şöyle der: “Hem sen varsın, hem O var; senin gözünde diken var, sen o dikeni göremiyorsun.”

Hakîkatte her insanın ruhu dikensiz bir gül bahçesi gibidir; bedeni ise diken misâli… Gözünü dikene dikmiş olduğundan, kendi içindeki gül bahçesinden habersizdir.

Fakat Mevlâna’nın buyurduğu gibi, “Sözü, herkesin kendi anlayışına göre söylüyoruz. ‘İnsanlara, akılları miktarınca söz söyleyin, akıllarınıza göre değil.’ Böyle hareket edin de Tanrı’yı, Elçi’sini yalanlamasınlar.”

Ve yine bir yerde de şöyle seslenir Mevlâna… “Temiz, lekesiz gönüle sahip olan herkes, gönül sesi ile topraktan meydana gelen bedenin sesini ayırt eder. Bu ses onun ceylan şekline girmiş arslanının kükreyişidir.”

Mevlâna’ya göre böyle bir anlayış, Yaratıcı kudretten koptuğunun bilincinde olan insanın nasîbidir. İnsan geçirdiği bu kadar maceraya rağmen kendi değerinin henüz farkında değildir. Kendisini kuşatan dünyanın nice tufanına tanık olmasına rağmen kendi içinde sakladığı tufanların henüz idrâkine varamamıştır. 

Nitekim, Yüce Pîr Mevlâna yine çok güzel bir dil sarfeder ve der ki: “Âdemoğlu dediğin, dünya sandığına konmuş bir aslandır. Sandık kapanmış, kilitlenmiştir. O da kendisini yorgun ve bitkin göstermektedir. Ama günün birinde bir coştu, bir kükredi de sandığı kırıp parçaladı mı nelere gücü yettiğini, ne işler edeceğini o vakit görürsün.”

Rubaî:

“Mavi gökyüzünü bir çark gibi döndürüp duran o ırmak işte burada, Ay’ın, Zuhal yıldızının hayran olduğu o güzel yüz de buradadır. 

Gemisi mârifet levhi olan, imana gelmeyenleri, gemisine binmeyenleri tufanlara boğan Nuh (a.s.) da buradadır. 

Kim ondan hırka giyerse, feleğin hırkasını çıkarıp atar. Kim ondan mânâ lokması yerse; Lokman Hekim olan buradadır.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLIX

“Zamanınızdaki günlerde Rabbinizin güzel kokuları vardır. Kendinize gelin; o güzel kokuları almaya çalışın” hadîsinin tefsîri.

1945. Peygamber, “Hakk’ın güzel ve temiz kokuları, bugünlerde esecek.

O vakitlere kulak verin, aklınız o vakitlerde olsun ki bu çeşit güzel kokuları alasınız, bu fırsatı kaçırmayınız” dedi.

Güzel koku geldi, sizin haberiniz yokken esip esip gitti… dilediğine can bağışlayıp geçti.

Başka bir koku daha erişti; uyanık ol, ey arkadaş, uyanık ol ki bundan da mahrum kalmayasın.

Ateş meşrepli olan can, ondan ateş söndürme kabiliyetini kazandı. Hoş olmayan can, onun lütfuyla, hoş bir hâle geldi.

1950. Ateşli can, onun yüzünden söndü. Ölü, onun aydınlığından kaftan giydi.

Bu tazelik, Tûbâ ağacının tazeliği; bu hareket, Tûbâ ağacının hareketidir. Halkın hareketlerine benzemez.

Eğer bu ebedî nefhâ, yere, göğe nâzil olsa… yer ehliyle gök ehlinin ödleri su kesilirdi.

Esâsen bu nihâyeti olmayan nefhânın korkusundan, gökler, yeryüzü ve dağlar o emâneti yüklenmekten çekindiler. “Feebeyne en yahmilnehâ” âyetini oku da gör!

Korkusundan dağın yüreği kan olmasaydı “Eşfakne minhâ” denir miydi?

Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir diğer hadîs-i şerîfinde, “Cenâb-ı Hakk, her yüz sene başında, bu ümmete birisini gönderir ki, dinini yenilesin” diye buyurur.

‘Her yüz sene başı’ndan maksat, bir insan ömrüdür. Yâni, her devirde, Hazreti Muhammed’in bendesi bir insan-ı kâmil mutlaka vardır.

Dîvân-ı Kebîr’de, Yüce Pîr Mevlâna, selâm üzerine olsun, bir kasîdesinde şöyle der: “Hazineyi açtılar; geliniz, hepiniz hilât giyiniz. Mustafa yine geldi, göründü; hepiniz iman ediniz.”

Ve yine bir başka kasîdesinde de, “Geçen sene ay gibi doğan o kırmızı kaftanlı güzel, bu sene boz renkli bir hırkaya bürünerek geldi. Bu sene Arap kılığında karşımıza çıkan, geçen sene yolları kesen, malları yağma eden Türk’tür! Elbisesini değiştirdi ama, gelen sevgili, yine geçen sene gelen sevgili! O, elbisesini değiştirdi, başka bir elbise ile tekrar karşımıza çıktı. Şişe değişti ama, içindeki değişmedi! Bak da seyret; o şarap, sarhoşun başını nasıl döndürmede, nasıl mest etmede, aklını başından almada!..”

Hakk’ın temsilcisi olan mürşid-i kâmiller, Tûbâ ağacı gibidirler. Onlar Hazreti Muhammed’in bendeleridirler. Onların gölgesinde oturmak, onların hayat bağışlayan nefesleriyle dirilmek, Hakk’tan gelen çok büyük bir lütuftur.

‘Ateş meşrepli olan can, ondan ateş söndürme kabiliyetini kazandı. Hoş olmayan can, onun lütfuyla, hoş bir hâle geldi. Ateşli can, onun yüzünden söndü. Ölü, onun aydınlığından kaftan giydi…’

İşte Hasan Dede, selâm olsun üzerine, şöyle seslenir: “Tamamen Hakk’a yüz tutan, her şeyiyle kendini Hakk’a vermiş olan bir kişi artık Hakk olmuştur ve bedeni de Hakk’ın örtüsü olmuştur. 

Bir insan, Allah’ın bir sevgilisine elini uzatır, oraya baş keser, orayı kendine baş eder, orayla kendini beslerse ve Hazreti Muhammed Efendimiz’e muhabbetini, sevgisini, gönlünü verirse; Hazreti Muhammed Efendimiz, bu gönül sahibine gecenin bir vaktinde o güzel yüzünü gösterir. O güzel yüzü gören kişi artık Hakk ile Hakk olur, onun vücudu sadece bir örtüdür ve o örtünün altında Allah’tan başka bir şey yoktur ve artık onun dilinden konuşan, gözünden gören, kulağından işiten Allah’tır.

İnsan, Allah’ın temsilcisidir, yeryüzündeki halîfesidir. O zaman mâdemki insan olarak yaratıldık, bizler bütün varlıklardan sorumluyuz. Yâni aslında kâinatın merkeziyiz.”

Âyet-i kerîmede buyrulduğu gibi… “Gerçek şu ki, Biz emâneti göklere, yeryüzüne ve dağlara arz ettik de; onlar bunu yüklenmekten çekindiler ve ondan korkuya kapılıp titrediler. İşte O’nu insan yüklendi.” (Ahzâb, 72)

Kasîde:

“Ey bahçeleri güldüren, çimenleri gebe bırakan aşıkların ilkbaharı, bizim sevgilimizden haberin var mı? 

Ey aşıkların feryâdına koşan hoş kokulu rüzgâr. Ey candan da mekândan da temiz olan azîz varlık, sen neredeydin? Nerede kaldın, seni göreceğimiz geldi? 

Ey Rum diyârının da, Habeş diyârının da fitnesi olan rüzgâr, şaşırdım kaldım, bu pek hoş, bu pek güzel koku, ya Yusuf’un gömleğinin kokusudur, yahut da Mustafa’nın hırkasının kokusudur. 

Ey doğruluk ırmağı, sen bizim sevgilimizin arkından akıyorsun, sen getirdiğin hoş kokularla, gönüllerin Tûr-ı Sînâ’sı oluyor, canlara can katıyorsun.

Ey sözü, konuşması, bütün davranışları, hâlleri hoş olan sevgili! Ey ‘ay’ların, ‘yıl’ların kendine kul oldukları güzel, senin ‘ay’ın da hoş, ‘yıl’ın da hoş.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLVIII

“Benim için her şey Sen’sin; bana bir de Sen’sin, bin de Sen’sin, Sen!..” Mevlâna

Âdem evlâdına, esmâsını bizzât gösterdi; diğer mevcûdata esmâ, Âdem’den açıldı.

Nurunu, istersen Âdem’den al, istersen ondan… şarabı, dilersen küpten al, dilersen testiden!

Çünkü bu testi, küple adamakıllı birleşmiştir; o iyi bahtlı testi, senin gibidir.

1940. Mustafa, “Beni görene, benim yüzümü gören kişiyi görene ne mutlu” dedi.

Bir mumdan yanmış olan çerağı gören, yakînen; o mumu görmüştür.

Bu tarzda o mumdan yakılan çerağdan başka bir çerağ, ondan da diğer bir mum yakılsa ve tâ yüzüncü muma kadar, hep o ilk mumun nuru intikâl etse, sonuncu mumu görmek, hepsinin aslı olan ilk mumu görmektir.

İstersen o nuru, son çerağdan al, istersen ilk çerağdan… hiç fark yok.

Nuru, dilersen son gelenlerin mumundan gör, dilersen geçmişlerin mumundan.

Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir hadîs-i şerîfinde şöyle buyurur: “Dünyada ve ahirette, Hazreti İsa’ya, benden evlâ ve yakın hiçbir kimse yoktur. Benim ile onun arasında başka bir nebî de gelmedi. Bütün Enbiyâullah, bir babanın evlâdıdırlar. Lâkin, anaları ayrı olsa da dinleri birdir.”

“Hazreti Âdem’den bu yana ne kadar Peygamber geldiyse bu âleme, hepsi Hazreti Muhammed Efendimizin nuruyla gelmişlerdir” der Hasan Dede, selâm üzerine olsun, ve Hazreti Muhammed Efendimizin nübüvveti giydiğinde insanlık âlemine nasıl seslendiğini şöyle anlatır: “Hazreti Muhammed, kırk yaşlarında nübüvveti giydiği zaman, ‘Hem Musa ümmetine, hem Davud ümmetine, hem de İsa ümmetine kucak açmaya geldim. Bütün âleme rahmet olarak geldim’ dedi, ayırım yapmadı.”

Yüce Pîrimiz Hazreti Mevlâna da, selâm olsun üzerine, Hazreti Muhammed Efendimizin bu sözüne dayanarak şöyle buyurur: “Her ne isen yine gel, ister kâfir ol, istersen putperest ol, istersen yüzlerce sefer tövbeni bozmuş ol, yine gel. Burası umut kapısıdır, umutsuzluk kapısı değil, yine gel…” 

Hazreti Mevlâna, bütün peygamberleri, yâni yüzyirmidörtbin peygamberin hepsini birlemiştir ve hepsine ‘Ahmed’ diye hitâb etmiştir. 

‘Ahmed’ ismi, Hazreti İsa tarafından Hazreti Muhammed’e verilmiştir. Hazreti İsa demiştir ki: “Benden sonra bir prens gelecek bu âleme, ismi: Ahmed. Ona kim yetişirse benim selâmımı söylesin ve beni O’nun ümmetinden saysın.” 

Yâni, Hazreti İsa, bu beyânıyla, daha hayattayken Hazreti Muhammed’e biâd etmiştir.

‘Nurunu, istersen Âdem’den al, istersen ondan… şarabı, dilersen küpten al, dilersen testiden!..’

Hasan Dedemiz ne güzel buyurur: “10 yazarsın ‘1’çıkar öne, 100 yazarsın ‘1’ çıkar öne, 1000 yazarsın yine ‘1’ çıkar öne… Sen o ‘1’i buldun mu, hepsini buldun demektir. Misâl olarak önünde 1000 tane mum var diyelim, sen kendindeki mumu ister baştaki mumdan, ister sondaki mumun ışığından yak; ama bunun için gerilere gitmeye gerek yok, sana yakın olan mumun ışığından yakman daha doğru olur, mantıklı olan budur; çünkü onlar sayıda fazla görünseler bile onların ışıkları yine o ‘1’dendir.”

Yüce Pîr Mevlâna’nın şu şiiri ne de güzeldir…

“Bugün Ahmed benim, 

ama dünkü Ahmed değil. 

Bugün Ankâ benim, 

ama yemle beslenen kuşcağız değil. 

En’el-Hakk kadehiyle bir yudum içen sızdı, 

Tanrılık şarabından. 

Şişelerle, küplerle içtim ben, sızmadım. 

Ben, sultanların aradığı sultan, 

ben hacetler kıblesiyim, 

gönlün kıblesiyim ben. 

Ben cuma mescidi değilim, 

insanlık mescidiyim ben. 

Ben saf aynayım, 

sırım dökülmemiş, paslanmamışım. 

Ben kin dolu bir gönül değilim, 

Sînâ dağının gönlüyüm ben. 

Üzüm sarhoşluğu değil benim sarhoşluğum, 

benim sarhoşluğumun sonu yok. 

Tarhana çorbası içmem ben, 

can yemeği yerim, içerim can şerbeti. 

İşte sararttı seni bir gümüş bedenlinin özlemi, 

altın hâline geldin artık. 

Sen altına aşıksın, altın benim rengime aşık. 

Gönlü saf sufîyim ben, benim tekkem âlem, 

medresem dünya benim, değilim abalı sufîlerden. 

İster yakarış eri ol sen, meyhâne eri istersen, 

bundan sanki ne çıkar? 

Yok cumartesiymiş, yok cumaymış,

bence ne farkı var? 

Gerçeğin tadını alan er, ne altına aldırış eder, 

ne kalendar tacına bakar. 

Ne tasası vardır, ne kini. 

Ey Tebriz’li Hakk Şems’i! 

Yüzünü göstermeseydin sen, 

yoksul çaresiz kalırdı kulun; 

ne gönlü olurdu, ne dini…”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLVII

“Mutluluk ney’inden yine hoş bir ses geldi. Ey can! Sen, neşelen, el çırp! Ey gönül; sen de oynamaya başla!” Mevlâna

1930. O ses, Tanrı kulunun boğazından çıksa da esâsen ve mutlaka padişahtan gelmektedir.

Tanrı ona dedi ki: “Ben dilim, sen vücutsun. Ben senin hislerin, memnuniyet ve gazâbınım.

Yürü! ‘Benimle duyan, benimle gören sensin.’ Sır sahibi olmak da ne demek? Bizzât sır sensin.

Sen, mâdemki hayret âleminde ‘Lillâh’ sırrına mazhâr oldun, ben de senin olurum. Çünkü ‘Kim Tanrı’nın olursa, Tanrı onun olur.’

Sana bazen sensin derim, bazen de benim derim. Ne dersem diyeyim, ben aydın ve parlak bir güneşim.

1935. Her nerede bir çerağlıktan parlasan orada bütün bir âlemin müşkülleri hâllolur.

Güneşin bile gideremediği, aydınlatamadığı karanlık, bizim nefesimizden kuşluk çağı gibi aydınlanır.”

Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir hadîs-i şerîfinde şöyle seslenir: “Cenâb-ı Allah der ki: Kim benim velî kuluma düşmanlık ederse ben de ona harp ilân ederim. Kulumu bana yaklaştıran şeyler arasında en çok hoşuma gideni, ona farz kıldığım şeyleri  edâ etmesidir. Kulum bana nâfile ibâdetlerle yaklaşmaya devam eder, sonunda sevgime erer. Onu bir sevdim mi artık ben onun işittiği kulağı, gördüğü gözü, tuttuğu eli, yürüdüğü ayağı olurum. Benden bir şey isteyince onu veririm; bana sığınırsa onu himâyeme alır, korurum. Ben yapacağım bir şeyde, mümin kulumun ruhunu kabzetmedeki tereddüdüm kadar hiç tereddüte düşmedim. O ölümü sevmez, ben de onun sevmediği şeyi sevmem.” (Buhârî, Rikak 38)

Ve yine bir diğer kudsî hadîste de, “İnsan, benim sırlarımdan bir sırdır” (Sırrü’l-Esrâr, s.32) diye buyurur.

“Allah için uğraşanların gayreti boşa gitmez” der Hasan Dede, selâm üzerine olsun, ve şöyle devam eder: “Allah, alıcı değil, vericidir. O, kendisine çektikten sonra bırakması, şânından değildir. Bizim işimiz taklit değil, hakîkattir. Hakîkat ayân beyân ortadadır, Cenâb-ı Hakk her an bize müjde vermektedir. Her şeyimizi Allah için fedâ etmemiz lâzım. O zaman Allah bize sahip çıkmaz mı? Çıkar… O vakit, Allah bizi bizden satın alır. O baştan aşağı sevgidir; O baştan aşağı vericidir; O baştan aşağı ışıktır, nurdur. O karşılıksız verendir; hepimizi seven, hepimizi büyüten, besleyen, genişletendir.”

‘Sana bazen sensin derim, bazen de benim derim. Ne dersem diyeyim, ben aydın ve parlak bir güneşim. Her nerede bir çerağlıktan parlasan orada bütün bir âlemin müşkülleri hâllolur. Güneşin bile gideremediği, aydınlatamadığı karanlık, bizim nefesimizden kuşluk çağı gibi aydınlanır.’

Her insanın fitili ateşlenmemiş, yağ dolu bir lambaya benzediğini söyleyen Hasan Dede, mürşid-i kâmilin bu fitili ateşleyerek lambayı uyandıran bir kıvılcım gibi olduğunu şu sözleriyle dile getirir: “Mürşid-i kâmilin vazifesi yolcunun fitilini yakmaktır. Nasıl mı? Onu uyandırır, kişilik verir, kendini tanıtır. O kendini tandıktan sonra Hakk’ı zikretmeye çıkar. Ne olur? O ateşi gördü ya, ne kadar Allah’ı zikreder ve ona yönelirse, yavaş yavaş kabı genişler ve o ışık onun vücudundan kendini gösterir, dışarı vurmaya başlar.”

Âriflerin Menkîbeleri’nde, ışığın karanlığı nasıl yutup yokettiği şöyle anlatılır: “Bir gün, ulu kişiler, Hüdâvendigâr Mevlâna’nın ziyâretine gelmişlerdi. O gün, Mevlâna bilgiler saçtığı sırada Musa’nın âsâsını anlatıyordu: 

‘Musa’nın âsâsı o dinsiz sihirbazların sapıklıklarının ve bâtıl hayallerinin eseri olup yetmiş deve yükü tutan ve dağları, sahrâları dolduran sihirlerini celâl sahibi Tanrı’nın inâyetiyle öyle yuttu ki bunlardan hiçbir eser kalmadı. Bunların hepsini yuttuğu hâlde âsânın kendisinde ne bir şey arttı, ne de bir şey eksildi. Ben şimdi bu benzeri olmayan olayı nasıl anlatayım ki halkın zihnine girebilsin ve halk bunu anlıyabilsin’, dedikten sonra zekâ ve anlayış kabiliyetiyle daima Mevlâna’nın memnuniyetine mazhâr olan Sultan Veled’e dönerek, ‘Bahaeddin bunu sen söyle,’ dedi. 

Sultan Veled baş koyduktan sonra, ‘Bu tıpkı şuna benzer: Birinin büyük ve yüce bir sarayı olsa ve son derecede de bir gece karanlığı içinde bulunsa, birdenbire o sarayın içine bir mum getirseler, o mumun ışığı o kadar karanlığı öyle bir yutup yok eder ki hiçbir şey kalmaz ve bu kadar karanlığı yutmaktan kendisinde ne bir şey artar, ne de bir şey eksilir,’ diye anlattı.

Bunun üzerine Mevlâna, hemen kalkıp Sultan Veled’i kucakladı, yüzünü gözünü öptü, dualar etti ve: ‘Aferin Bahaeddin! Aferin! Çok güzel hareket ettin, çok güzel söyledin, çok nâdir bir inci deldin,’ buyurdular.”

Kâinatın nuru Peygamber Efendimiz yine bir hadîs-i şerîfinde der ki: “Bir insanın evine girmek için, aydınlanmasını beklemek gerekir.”

Evden maksat gönüldür. Allah’ın konuk olacağı gönlün karanlıktan kurtulması için de, Hakk’ta tamamiyle fânî olmuş bir kâmil bir mürşidin sohbetiyle irşâd olması ve aydınlanması gerekir. Çünkü kâmil mürşidin hiçbir sözü Kur’ân dışı değildir. Onun her sözü Hakk sözüdür.

Rubaî:

“Ben bir çerağ oldum, kandil oldum, her başım da birer fitil hâlini aldı. O zaman her taraf kıvılcımlarla doldu. 

Başımın her birinden mumlu kandiller çıkmaya başladı. Bu mumlar katar katar doğudan batıya kadar her tarafı kapladı, her tarafı nurlandırdı.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLVI

“Onlar kendi varlıklarından fânî ve dost ile bâkîdirler. Bu ne garip şeydir ki onlar hem varlar, hem yoklar.” Sultan Veled

Velîlerin içli nağmeleri evvelâ der ki: “Ey yokluk âleminin cüzîleri!

1920. Kendinize gelin; nefs yokluğundan baş çıkarın; bu hayali, bu vehmi bir tarafa atın!

Ey kevn ü fesad âleminde tamamiyle çürümüş canlar! Ebedî canlarınız ne vücuda geldi, ne doğdu!”

O nağmelerden pek az, pek cüzî bir miktarını söylesem canlar, mezar ve merkatlerinden baş kaldırırlar.

Kulak ver! O nağmeler uzakta değil; fakat sana söylemeye izin yok.

Agâh ol ki velîler, zamanın İsrâfil’idirler. Ölüler, onlardan can bulur, gelişirler.

1925. Ölü canlar, ten mezarında kefenlerine bürünmüş yatarlarken onların sesinden sıçrayıp kalkarlar.

Derler ki: Bu ses, öbür seslerden bambaşka; çünkü diriltmek Tanrı sesinin işidir.

Biz öldük, tamamiyle çürüdük, mahvolduk. Fakat Tanrı sesi gelince hepimiz dirildik, kalktık.

Tanrı sesi, ister hicâb ardından, ister hicâbsız gelsin… Cebrâil, Meryem’e, yakasından üfleyerek ne verdiyse Tanrı sesi de insana onu verir.

Ey derileri altında yokluğun çürütüp mahvettiği kimseler! Sevgilinin sesiyle yokluktan dönün, tekrar var olun!

Yüce Pîr Mevlâna, selâm olsun üzerine, Fihî Mâ-Fîh’de, erenlerin sohbeti ile ilgili şöyle buyurur: “Bak da gör, şu yün, akıllı biriyle buluştu, nasıl nakışlarla bezenmiş bir kilim, bir halı oldu. Şu toprak bir akıllıyla buluştu, bu çeşit güzelim bir yapı oldu. Akıllı kişinin sohbeti, cansızlara bile bu çeşit tesirlerde bulunursa inananın, inananla görüşüp konuşması, ne çeşit bir tesirde bulunur? Cüzî nefsin, cüzî aklın sohbetiyle cansızlar, bu mertebeye ulaştılar. Bunların hepsi, cüzî aklın gölgesi. Gölgeye bakılıp sahibi, kıyas yoluyla anlaşılabilir. Şimdi sen de bir kıyasla; ne biçim bir akıl, ne biçim bir hüner gerek şu gökler, şu ay, güneş, şu yedi kat yer, onun yüzünden meydana gelsin. Bütün bu varlıklar Akl-ı Küll’ün gölgesi. Cüzî aklın gölgesi kendisine göre; Akl-ı Küll’ün gölgesi olan varlıklar da kendisine göre. Tanrı erenleri, bu göklerden başka gökler görmüşlerdir de bu gökler gözlerine görünmez; pek aşağı görünür onlara bu gökler. Bunlara ayaklarını basmışlar da aşmışlar, geçip gitmişlerdir.”

Yunus Emre de, selâm üzerine olsun, bir şiirinde çok güzel söyler ve der ki: “Kim nefsine sahip olmuşsa bu âlemde bilsin ki o kişi, ona bütün erenlerin eyvallahı var.”

Kevn ü fesad âleminde, yâni maddî âlemde yaşayan vücudumuzun gıda alamadığında hastalandığı gibi, mânevî varlığımızın da aşk gıdası, yâni ruhanî gıda alamadığında öldüğünü buyuran Hasan Dede, selâm olsun üzerine, mürşid-i kâmillerin bir bakıma mânevî hekimler olduklarını şöyle dile getirir: “Bir hekim, nasıl hastasının iyileşmesi için reçete yazarsa, mürşid-i kâmillerin öğütleri ve sözleri de ruhumuza şifâ verir. Fakat söylenen bu öğütleri ve sözleri aşka temas etmeden anlamak mümkün değildir. Gönül alan, gönül kazanan kişilerin nefesleri âb-ı hayat gibidir. Mevlâna’nın, ‘Onların nefesleri, Hazreti İsa’nın nefesi gibidir, hastalıklara devâ olur!’ deyişindeki gibi, onlar hasta gönüllere şifâ, dertli gönüllere devâ olurlar.”

‘Biz öldük, tamamiyle çürüdük, mahvolduk. Fakat Tanrı sesi gelince hepimiz dirildik, kalktık.’

Sultan Veled Hazretleri de, selâm üzerine olsun, peygamberlerin nefeslerinin ölüleri nasıl dirilttiğini, Maarif’inde şöyle anlatır: “Peygamberler, halkı Hakk’a davet ettikleri vakit, onlarda bulunan zayıf parçalar, kuvvet buldu. Muhâliflerden idiler, yüzlerini peygamberlere çevirdiler, bu kulluk parçaları onların mezarı olan bedenlerinde ölmüş ve dağılmıştı. Fakat o Peygamber ‘Bildir!’ sûrunu ağzına koyup çağırdığı vakit. İsrâfil’in sûrunun nefesi gibi bu dağılmış olan parçalar, mezar gibi olan bedenlerde, canlanıp başgösterdiler.”

‘Ey derileri altında yokluğun çürütüp mahvettiği kimseler! Sevgilinin sesiyle yokluktan dönün, tekrar var olun!’

Kasîde:

“Senin gibi eşsiz bir padişahın huzurunda öleceğim gün, ne mutlu bir gündür. Senin şeker madeninin kapısında ölmek, tatlı candan ayrılmak ne hoş bir gündür. 

Senin gül bahçenin selvisi gölgesinde ölürsem, toprağımdan yüzbinlerce gül biter. 

Senin ayak ucunda sevine sevine el çırparak ölürsem, yaşayışa hâris olan nice kişi şaşkınlıklarından ellerini ısırırlar. 

Kadehime ölüm şerbetini sen dökersen kadehi öperim, sevine sevine ölüm şerbetini içerim de neşeden mest olmuş bir halde salına salına ölüme doğru gider, can veririm. 

Can tatlı olduğu için beşer olarak ölüm haberinden sonbahar yaprakları gibi sararıp solarım, ama bahara benzeyen güller gibi gülüp duran o güzel dudaklarının yüzünden, ölümden şikâyet etmeden, güle güle can veririm. 

Senin nefesinle kaç defa öldüm, yine dirilirim. Senin yüzünden bir kere değil, bin kere ölsem korkmam. Ben yine ilk öldüğüm gibi, yine o çeşit ölürüm.

Anasının kucağında ölen çocuk gibi Rahman’ın rahmet kucağında, acıyış, bağışlayış kucağında ölürüm. 

Bu ne biçim söz? Aşık olan ölür müymüş? Âb-ı hayat kaynağında ölmeme imkân var mı?

Ey Tebrizli Şems! Seninle diri olmayanlar var ya, işte ben onların yanında ölürüm de senin yanında dirilirim.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLV

Tanrı razı olsun, Ömer zamanında yoksulluk gününde gidip mezarlıkta çeng çalan ihtiyar çalgıcının hikâyesi.

Bilmem işittin mi?  Ömer zamanında pek güzel, pek lâtif çeng çalan bir çalgıcı vardı.

Bülbül, onun sesinden kendini kaybeder; bir nağmesini dinleyenlerin şevki, yüz misli artardı.

Meclisleri, cemiyetleri, onun nağmeleri süsler; onun sesinden kıyâmetler kopardı.

1910. Sesi, İsrâfil gibi mucizeler gösterir, ölülerin bedenlerine can bağışlardı.

Yâhut İsrâfil’e yardım ederdi; onun nağmelerini dinleyen fil bile kanatlanırdı.

İsrâfil, bir gün nağmesini düzer ve yüzlerce yıllık çürümüş ölüye can verir.

Peygamberlerin de içlerinde öyle nağmeler vardır ki o nağmelerde isteyenlere, değer biçilmez bir hayat erişir.

Fakat o nağmeleri his kulağı duymaz, çünkü his kulağı, kötülükler yüzünden pis bir hâldedir.

1915. İnsanoğlu, perinin nağmesini işitmez; çünkü perilerin sırlarına yabancıdır.

Gerçi perinin nağmesi de bu âlemdedir, ama gönül nağmesi her iki sesten de yüksektir.

Zîrâ peri de, insan da mahpustur; ikisi de bu bilgisizlik ve gaflet zindanındadır.

Rahman suresinden “Yâ maşerel cinni” âyetini oku; “Tenfüzu testatiu”nun mânâsını iyice bil!

Hazreti Mevlâna, selâm olsun üzerine, Dîvân-ı Kebîr’de geçen bir beyitinde şöyle seslenir: “Rüzgâr eser, ağacı dışından sallar, oynatır. Gönül ağacının ise rüzgârı içeridedir. İçeride eser. O rüzgâr, dostu araştırır. Saçlarının gölgesinde gönlüm harâb, mest, lâtif, hoş ve hür olarak ne de rahat uyumuş.”

Gönül perdelerini titreten sesler pek lâtif, pek güzeldir; İsrâfil gibi, estiği yerlere hayat verir. Peygamberlerin ve velîlerin nefesleri de İsrâfil gibidir, dinleyenlere can bağışlar.

Rivâyete göre; Peygamber Efendimizin zamanında, sahâbe bir pervâne gibi O’nun etrafında dolaşır ve O’ndan bir şeyler öğrenmeye gayret ederdi. Çeşitli dünya meşguliyetlerinden dolayı Hazreti Peygamber’in yanına gelemeyenler, ertesi günü başkalarına sorarak eksiklerini giderirlerdi. Bazıları İslâm’ı öğrenmek için, boğaz tokluğuna Peygamberimizi takip eder, bazıları da Efendimiz’in sözlerini yazarak tespit etmeye çalışırdı. Ashâb, Hazreti Peygamber’i dinlerken sanki başlarında birer kuş var da, sanki hareket edecek olurlarsa uçup gidecekmiş gibi pür dikkat kesilir, ayrıldıktan sonra da duyduklarını daha iyi öğrenebilmek için aralarında müzâkere ederlerdi.

Nitekim, Hazreti Mevlâna, peygamberlerin sesini şöyle dile getirir: “Peygamberlerin yüzü ve sesi de mucizedir. Peygamber, dışardan seslendi mi ümmetin canı, içerden secde eder. Çünkü can kulağı, âlemde hiç kimseden o sese benzer bir ses duymamıştır. O misilsiz ruh, o misli olmayan sesten neşelenir, Allah’a yaklaşır.”

“Mürşid-i kâmiller de Hazreti Muhammed Efendimizin vârisleridirler, onu kendilerine bende etmişlerdir ve onu temsil ederler” der Hasan Dede, selâm üzerine olsun, ve şöyle devam eder: “Mürşid-i kâmiller, Hazreti Muhammed Efendimizle, Ehlibeyt Efendilerimizle, hep onların sofrası ile beslenen kişilerdir. O’dur onlar. Onun için konuşurken hem kendi duygulanır, hem karşı tarafı duygulandırır. Dünyamıza onlar kadar güzel yüzlere sahip pek insanlar gelmedi. Onlar kadar şifâî konuşacak insanlar gelmedi. Onlar kadar tatlı sözler sarfeden kişiler dünyamıza gelmedi. Bu yüzden her şeyin üstünde bir güzelliğe sahiptirler. Sözleri de bütün sözlerden güzeldir.”

‘Fakat o nağmeleri his kulağı duymaz, çünkü his kulağı, kötülükler yüzünden pis bir hâldedir.’

Ne güzel söyler Yüce Pîr Mevlâna… “Müminin kulağı, vahyimizi kavrar, beller… Öyle kulak, insanı Hakk’a davet edenin eşidir, arkadaşıdır. Âdetâ çocuğun kulağına benzer; anasının sözleriyle dolar da söze başlar, konuşur. Çocukta anlayan bir kulak olmazsa anasının sözünü duymaz, dilsiz olur. Aşkın beşle, altıyla işi yoktur. Onun maksadı, ancak sevgilinin kendisini çekmesidir. Belki bundan sonra bir izin gelir de söylenmesi lâzım olan sırlar söylenir. Bu ince ve gizli kinâyelerden daha açık, daha anlayışlı bir tarzda anlatılır. Sır, ancak sırrı bilenle eşittir. Sır, onu inkâr eden kişinin kulağına söylenmez. Fakat Allah’dan davet etme emri gelince artık halkın kabul edip etmemesiyle ne işimiz var?..”

Nitekim, âyet-i kerîmede buyrulduğu gibi, “Ey cinn-ü insin ma’şeri! Gücünüz yeterse geçin gidin aktârı Arz-u Semâdan, geçemezsiniz olmazsa fermân.” (Rahman, 33)

Rubâi:

“Seher vaktinde senin aşkının ezanını canımın kulağı işitir. O ezan aşığa der ki: Ateş gibi yakıcı ızdırapla, belâlarla dolu olan şu dünyadan sıçra, kurtul da gel benim aşk ateşime gir, yan!..”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLIV

“Her bir gül ki içeride kokusu olur; o gül, esrâr-ı gülden söyleyici olur.” Mevlâna

1895. Koku sana kılavuz ve rehberdir. Seni tâ ebedî cennete ve kevser ırmağına götürür.

Koku, göze ilaçtır, nurunu artırır. Yakub’un gözü, bir kokudan açıldı.

Kötü koku, gözü karartır. Yusuf’un kokusu ise göze nur verir.

Yusuf değilsen bari Yakub ol; onun gibi matlûbuna erişmek için ağla!

Hâkim-i Gaznevî’nin şu nasihatini dinle de eski vücudunda bir yenilik bul:

1900. Naz için gül gibi bir yüz gerek, öyle bir yüzün yoksa kötü huyun etrafında dönüp dolaşma, nazlanma!

Çirkin ve sarı bir yüzün nazı da çirkindir. Gözün hem kör, hem de hastalıklı oluşu müşküldür.

Yusuf’a karşı nazlanma, güzellik iddia etme! Yakubcasına niyâz etmek ve ah eylemekten başka bir şey yapma!

Dudunun ölümünün mânâsı niyâzdı. Sen de niyâz ve yoksullukta kendini ölü yap!

İsa’nın nefesi seni diriltsin, kendisi gibi güzel ve mutlu hâle getirsin!

1905. Baharların tesiriyle taş yeşerir mi? Toprak ol ki renk renk çiçekler bitiresin.

Yıllarca gönüller yırtan, kalplere elem veren taş oldun; bir tecübe et de, bir zaman da toprak ol!

Yüce Pîr Mevlâna ne güzel söyler, selâm olsun üzerine… “Ey insan, Allah’a yakın olmak istersen, kendini toprağa benzet. Toprağı herkes çiğner basar, toprakta türlü türlü çiçekler yeşerir, Âdemoğlu başına taç yapar.”

En güzel koku gül kokusu, yâni Hazreti Muhammed Efendimizin kokusudur. O’nun tertemiz, mânâ dolu hakîkat sözleridir.

Yüce Pîr Mevlâna’ya sormuşlar: “Hazreti Muhammed cihanın gülü idi. Bu güzel gül soldu, gitti. Şimdi biz o kokuyu nereden alacağız?” 

Hazreti Pîr hiç tereddüt etmeden, “Gülün kokusunu gülsuyundan alacaksınız. O gülsuyu bizleriz. O kokuyu Evliyâullah’tan alacaksınız. Hazreti Muhammed’den ne öğrenmek istiyorsanız bize sorarsınız” diye cevaplamış.

“Cenâb-ı Mevlâna, son nefesine kadar Hazreti Muhammed Efendimizi yaşatmaya yola çıkmıştır” der Hasan Dede, selâm üzerine olsun, ve, “Hakîki bir gül hem güzel renkli hem de güzel kokuludur; ama eğer aşılanmamışsa ne güzel bir rengi olur ne de kokusu. Bir insan da, bir velînin yaşamını araştırıp, onu kendisine bende etmeye çalışırsa oradan aşı alır, insanlık kokmaya başlar” diye buyurur.

Nitekim, âyet-i kerîmede de, “Müjdeci gelip de gömleği Hazreti Yakub’un gözlerine sürdüğü vakit, ağlamaktan gözleri açıldı, görmeye başladı” diye buyrulur. (Yusuf, 96)

Hakk’ın tâlipleri de, kâmil bir mürşidin huzuruna gelip, onun sohbetlerinde sunduğu hakîkatleri dinleyince, kalb gözleri açılır, görmeye başlarlar. Çünkü kâmil mürşidin sözleri ruha hitâb eder, gönüle hitâb eder. Bir bakıma, mürid Yakub gibidir; Yusuf ise mürşid-i kâmil.

Zîrâ, Mevlâna’nın Yusuf’u, Şems’tir ve bir gazelinde şöyle seslenir: “O gülün kokusuyla açıldı Yakub’un gözü; bizim Yusuf’umuzun kokusunu getiren rüzgârı da hor görme, can Yusuf’u kimdir? Tebrizli padişah Şems…”

Kasîde:

“Hepsi de yediler, içtiler, gittiler. Bir ben kaldım, bir de sen! Beni buldun, artık ham kişinin sohbetini arama!

Gönül evi, güzel ay yüzlülerle doludur. Bunların bir kısmı, Züleyhâ yüzlü, bir kısmı da Yusuf yüzlüdürler.

Ey aşk! Ben senin kulunum, sen pek güzelsin, iyi huylusun. Senin yüzün de güzel, huyun da!

Sen, meclisin neşesisin, heyecanısın. Herkesin âb-ı hayatısın. Senin yüzünden herkes bayağı duygulara, boğaza düşkünlüğü unutmuş, baştan başa gönül hâlini almıştır.

Ey gönül Senin gözün benim gözümden daha keskin. Bana söyler misin? Şu yolun başında duran, yüzü güneş gibi, ay gibi parlak olan kimdir?

Yoksa o, aşk mıdır? O, zaten insana benzemiyor. Padişahlar bile onun kapısında köle olmuştur.

Güneş de gök de ondan parıltı çalmış, Yusuf güzelliğini, gömleği de kokusunu ondan almıştır.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLIII

“Ne tecellî etti aman Allah’ım gör hakîkati, ‘Kün’ dedi hâlk etti tüm mevcudâtı.” Hasan Dede

Aman yâ Rabbi! Her an yokluk âleminden varlık âlemine katar katar yüzbinlerce kervan gelip durmakta!

Hele her gece, bütün ruhlar, bütün akıllar, o uçsuz bucaksız derin denizde batar, yok olurlar.

1885. Yine sabah vakti, o Tanrı’ya mensûb ruhlar ve akıllar, balıklar gibi denizden baş çıkarırlar.

Güz mevsiminde o yüzbinlerce dal, yaprak; bozguna uğrayıp ölüm denizine gider.

Kara kuzgun; yaslılar gibi siyahlar giyinerek, bağlarda, yeşilliklerin mâtemini tutar.

Varlık köyünün sahibinden, yokluğa, “Yediklerini geri ver” diye tekrar fermân çıkar.

“Ey kara ölüm; nebattan, ilaç olacak otlardan, köklerden, yapraklardan ne yedinse geri ver!” 

1890. Kardeş, bir an için aklını başına al! Sende de her an hazan ve bahar var.

Gönül bahçesinin yemyeşil, ter ü taze goncalar, güller, serviler ve yaseminlerle dolu olduğunu gör!

Yaprakların çokluğundan dal gizlenmiş; güllerin fazlalığından kır ve köşk görünmüyor.

Akl-ı Küll’den gelen bu sözler de, o gül bahçesinin, o servi ve sümbüllerin kokusudur.

Gül olmayan yerden gül kokusu geldiğini, şarap olmayan yerde şarabın kaynayıp coştuğunu hiç gördün mü ki?

Kâinat her gün kendisini yenilemektedir. 

Hazreti Ali Efendimizin, selâm olsun üzerine, şu görünen âlem için, “Dünya, bir anlık zamandan ibârettir” dediği gibi gelip geçicidir, fakat mânâ öyle değil… Mânâ, dâimî ve bâkîdir.

Mevlâna’mız, selâm üzerine olsun, şöyle buyurur: “Müşkülünü çözen, seni hakîkate ulaştıran bilgiyi, ölüm gelip çatmadan önce iste, öğrenmeye çalış. Aklını başına al da; şu dünyayı, yâni var gibi görünen yoğu bırak, yok gibi sandığın varı iste!”

“İnsanoğlunun yaratılıştan beri en büyük korkusu ölüm olmuştur” der Hasan Dede, selâm olsun üzerine, ve şöyle devam eder: “Sonrasını bilememek, dünyadan ayrılacak olmak, ölümü korkutucu hâle getirir. Ancak hakîkat bilgisi ile doldukça korkulara yer olmadığı anlaşılır. Her şey yokluktan varlığa kavuşur. Ölmekteki asıl mânâ nefsin kötü huylardan arınması, mânevî güzelliklere kavuşmasıdır. Bir kişi bu şekilde ölmediyse eğer, diri olamaz.”

“Ey kara ölüm!” diye sesleniyor Yüce Pîr Mevlâna… Ölüme, ‘kara’ diye hitâb etmesindeki maksat ise, insanın maddî suretine işarettir, oysa insanın mânevî sureti nurdan ibârettir, ki Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir hadîsi-i şerîfinde, “Allah, halkı muhakkak zulmette yarattı; sonra onların üzerine nurunu saçtı” diye buyurur.

Nitekim, Peygamber Efendimiz başka bir kudsî hadîs-i şerîfinde de, “Cenâb-ı Allah’ın ilk yarattığı şey benim nurumdur. Âdem çamurla balçık arasındayken ben Peygamberdim” diye buyurur.

Hasan Dedemiz yine der ki, “Yaratılış olarak Hazreti Âdem insanların atası kabul edilse de, ruh ve mânâ olarak Hazreti Peygamberimiz tüm insanlık âleminin atasıdır.”

İnsanın düşünceden ibaret olduğunu söyleyen Yüce Pîr Mevlâna, “Ey saf adam, bu ağaç, ilim sahibindeki ilimdir” der, “Pek yüce, pek büyük ve etrafa yayılmış bir ağaçtır o! Hatta ağaç da ne demek her tarafı kaplayan deniz gibi âb-ı hayattır! Sen surete kapılmış yolunu yitirmişsin. Mânâyı elden bıraktığın için onu bulamıyorsun. Ona gâh ağaç derler, gâh güneş. Gâh deniz adını takarlar, gâh bulut! Hulâsâ o öyle şeydir ki yüz binlerce eseri var. En aşağılık hassâsı, sahibine ebedî bir hayat bağışlamasıdır. Tektir ama binlerce eseri, nişânesi var. O bire sayısız adlar gerek.”

Son perdenin, insanın kendisi olduğunu söyleyen Hasan Dede, “O perde de kalkınca ardından ebedî dirilik başlar” der. Fakat buraya da akılla ulaşılamayacağını belirterek, tüm perdeleri yakanın aşk olduğunu dile getirir ve “İki dünyada da kurtuluş sevgiyle olur, aşkla olur. Ağacın yaprakları, çiçekleri kökten haber verir. İnsanın sözleri, davranışları, yaşayışı da onun özünün delilleridir” diye buyurur.

‘Gül olmayan yerden gül kokusu geldiğini, şarap olmayan yerde şarabın kaynayıp coştuğunu hiç gördün mü ki?..’

Kasîde:

“Neşeli ilkbahar, dost elçisi olarak ötelerden çıkageldi! Dosttan gelen bu elçi, bizi çok sevindirdi; yerimizde duramıyoruz; kararsızız, mestiz, aşığız, mahmuruz! 

Ey göz, ey gönül çerağı! Siz de, hasret kaldığınız çemen güzellerini, yeşillik dilberlerini artık beklemeyiniz; onların hepsi de geldiler! Haydi; onları görmek için bahçeye çıkınız! 

Çıkınız; bahçelere, çayırlıklara, çemenliklere gayb âleminden tanımadığınız garip kişiler geldiler, kondular; gelenleri karşılamak, onlara; ‘Hoşgeldiniz!’ demek, hatırlarını sormak âdettir! 

Görmüyor musunuz? Gül, ötelerden kokular getirdi, güzel renkler getirdi; bahçede gelişini kutlamak istiyor! Diken, beraber yaşayacağı güler yüzlü efendisinin yüzünü seyretmek için süslendi, güzelleşti! 

Ey servi ağacı! Kulak ver de dinle ki; süsen, seni övmek, senin boyunu posunu anlatmak için ırmak kıyısına gitti; orada baştan ayağa kadar dil kesildi!

Gonca, düğüm düğüm olmuş bir hâlde gül fidanında sallanıp duruyor ama, senin lütfun düğümleri çözer de, goncalardan hoş kokulu, güzel renkli güller açılır! Zaten senin lütfun, ihsanın toprağa akseder de, o toprakta çeşit çeşit, renk renk çiçekler biter; sonra, o çiçekleri yine geldikleri yere saçar, döker! 

Sanki kıyâmet koptu da, geçen sene aralık ayında çürüyüp gidenler, ocak ayında donanlar, ölüp gidenler kutlu ilkbahar gelince dirildiler, topraktan baş çıkardılar! 

Ölmüş tohum dirildi, tekrar hayata kavuştu! Böylece, şu kara toprağın gizlediği sır, şimdi meydana çıktı, kendini gösterdi! 

Meyveli dallar, ötelerden canlılara yararlı armağanlar getirdikleri için neşe ile nazlanmadalar! Meyvesi olmayan kökler, eli boş geldikleri için utandılar da, yaprakların arkasına gizlendiler! 

Madde âleminde böyle olduğu gibi, mânâ âleminde de can ağaçları böyle olur! İyi ağaç, verimli ağaç belli olur, meydana çıkar, mânevî meyveler verir; kötü ağaç da, verimsiz, bahtsız, zavallı bir hâlde kalır!”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLII

“Maşallahu kan” sözünün tefsîri.

Bunların hepsini söyledik ama Tanrı inâyetleri olmadıkça Tanrı yolunda hiçiz, hiç!

Tanrı’nın ve Tanrı erlerinin inâyetleri olmazsa… melek bile olsa defteri kapkaradır.

Ey Tanrı, ey ihsânı hâcetler revâ eden! Sana karşı hiçbir kimsenin adını anmak lâyık değil.

1875. Bu kadarcık irşâd kudretini de sen bağışladın, şimdiye kadar nice ayıplarımızı örttün.

Ezelde bağışladığın irfân katresini, denizlerine ulaştır.

Canımdaki, bir katre ilimden ibarettir; onu ten havasından, ten toprağından kurtar!

Bu topraklar, onu örtmeden; bu rüzgârlar, onu kurutmadan önce sen hâlâs et!

Gerçi rüzgârlar, onu kurutsa, mahvetse bile sen, onlardan tekrar kurtarmaya ve almaya kâdirsin.

1880. Havaya giden, yâhut yere dökülen katre, senin kudret hazinenden nasıl kaçabilir?

Yok olsa, yâhut yokluğun yüz kat dibine girse bile sen onu çağırınca başını ayak yapıp koşar.

Yüzbinlerce zıt, zıddını mahveder; sonra senin emrin yine onları varlık âlemine getirir.

Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir hâdîs-i şerîfinde şöyle buyurur: “Maşallahu kane ve ma lem yeşe’lem yekûn – Allah’ın dilediği oldu, dilemediği hiçbir şey olmadı.”

“Ey Tanrı, ey ihsânı hâcetler revâ eden! Sana karşı hiçbir kimsenin adını anmak lâyık değil.”

Ahmed Avni Konuk, ruhu şâd olsun, bu beyitin tefsîrinde şöyle açıklama yapar: “Cenâb-ı Pîr Efendimiz bu beyiti, ‘Hep O’ndandır’ meşrebinde olanların zevkine göre buyurmuşlardır. Zîrâ ehl-i tasavvufta iki nazâr vardır; bir tâife ‘Hep O’dur’ derler, bir tâife de ‘Hep O’ndandır’ derler. Ehl-i hakîkat nazârında ise her iki meşreb dahî bir şeydir, aralarında asla fark yoktur. Fakat her tâifenin nazârlarına göre her ikisi de doğrudur.”

İnsanın zâhiri, dört ana sırdan ibarettir. Hasan Dede, selâm üzerine olsun, bununla ilgili şöyle buyurur: “Ey insan! Dört ana sırrın sahibisin. Birinci ana sır, vücudundaki harâret; güneşten bir parça. İkinci ana sır, vücudundaki su; denizden bir parça. Üçüncü ana sır, deri ile kemik; topraktan bir parça. Dördüncü ana sır, nefes; semâvattan bir parça. Bu dördü senden ayrılıp aslına gidecek. Peki sen nereye gideceksin?..”

Mısrî Niyâzî Hazretleri, selâm olsun üzerine, dört ana sırrı şu beyitleriyle dile getirir:

“Devr edip geldim cihana yine bir devrân ola,

Ben gidem bu ten sarayı yıkılıp virân ola,

Dört yanımdam âb u bâd u nâr u hâk edip hücum,

Benliğim onlar alıp bu varlığım tâlân ola.”

Hasan Dede, Sultan Ulemâ Hazretleri’nden şöyle bir menkîbe anlatır: “Bir gün Sultan Ulemâ Hazretleri, talebelerine şöyle bir soru yöneltiyor: ‘Sizi Allah’tan kim ayırdı biliyor musunuz?’ 

Talebeleri cevap veriyorlar: ‘Bilmiyoruz Efendi Hazretleri, siz anlatırsanız bilebiliriz.’ 

Sultan Ulemâ Hazretleri bu cevap üzerine, onlardan bir kova su istiyor, onlar da getiriyorlar. Talebelerinden birine, kovadaki suyu toprağa dökmesini emrediyor, o da suyu toprağa döküyor. Bir kova su daha istiyor, onu da nehire dökmesini emrediyor, onu da nehire döküyor. 

Sonra şöyle buyuruyor: ‘Kovadan maksat vücudunuz, sudan maksat ruhunuzdur. Dünyaya meyil verirseniz ruhunuz toprağa gidecek, ayak altı olacaksınız. Eğer Hakk ile yaşamınızı sürdürürseniz tekrar aslınıza döneceksiniz. Allah anıldıkça siz de anılacaksınız’..”

Esrar Dede, selâm üzerine olsun, “Bir gönülde sevgi ateşi, aşk yoksa, o gönül karanlıklarda kalmıştır. Allah’ın nurundan haberi yoktur!” der.

İşte Yüce Pîr Mevlâna da bir kasîdesinde şöyle seslenir bizlere…

“Kimin gönlünde bu aşktan eser yoksa, o Allah’ın nazârında çer çöptür, taştır, topraktır. 

Aşk, taşın gönlünden su fışkırtır. Aşk, gönül aynasındaki tozu, toprağı giderir. 

Kâfirlik, Hakk’ın ‘Celâl’ isminin tecellîsi gereği savaşmaya, insanları birbirine kırdırmaya geldi. İman ise, Hakk’ın ‘Cemâl’ isminin tecellîsi gereği barışmaya, insanları birbirine sevdirmeye geldi. Fakat aşk, savaşı da, barışı da ateşe vermek için geldi. 

Aşk, gönül denizinden baş kaldırır, ağzını açarsa, timsah gibi iki dünyayı da yutuverir. 

Aşk, arslan gibidir. Ne hiledir, ne de kurnazlıktır. O bazen tilkileşip, bazen kaplanlaşmaz. 

Aşktan yardım üstüne yardım gelince, can kapkaranlık, dapdaracık bedenden kurtulur. 

Aşk, daha başlangıçta bile baştan başa şaşkınlıktır, hayran olmaktır. Akıl, aşka karşı şaşırır kalır. Can ise abdallaşır. 

Ey seher rüzgârı! Benim gönlüm bende değil Tebriz’dedir. Daima eserek Şems Hazretlerine bizim hizmetimizi bildir.”

Yayım tarihi

MESNEVÎ’DE YOLCULUK – Cilt I/CXLI

“Ârif, sen sustuğun hâlde, senin sırrından bahseden kimsedir.” Mevlâna

Nefs çok övülmesi yüzünden Firavunlaştı. Alçakgönüllü, hor, hakîr ol; ululuk taslama!

Elinden geldikçe kul ol, sultan olma! Top gibi zahmet çekici ol, çevgân olma!

Yoksa; senin bu letâfetin, bu güzelliğin kalmayınca, seninle düşüp kalkanlar, senden usanırlar.

Evvelce seni aldatıp duranlar, o vakit seni görünce “Şeytan” adını takarlar.

1865. Seni kapı dibinde görünce hepsi birden “Mezarından çıkmış hortlak” derler.

Genç oğlan gibi. Ona önce Tanrı adını takarlar, bu yaltaklıkla tuzağa düşürmek isterler.

Fakat kötülükte adı çıkıp da zaman geçince, bu kötülükte sakalı çıkınca; artık ona yaklaşmaktan şeytan bile utanır.

Şeytan, adamın yanına bir kötülük için gelir; senin yanına gelmez. Çünkü sen şeytandan da betersin.

Şeytan, sen insan oldukça izini izler, ardından koşar, sana şarabını tattırır.

1870. Ey bir işe yaramaz adam! Şeytan huyunda ayak direyip şeytanlaşınca senden şeytan da kaçmaktadır.

Eteğine sarılan kimse de, sen bu hâle gelince senden kaçar!

Âriflerin Menkîbeleri’nde rivâyet edilir ki: “Bir gün İslâm Sultanı İzzeddin Keykavus, Mevlâna Hazretlerini ziyarete gelmişti. Mevlâna ona gerektiği gibi iltifat etmeyip bilgiler saçmakla ve nasihatlerle meşgul oldu. 

İslâm Sultanı kul gibi tezellül gösterip: ‘Mevlâna Hazretleri bana bir nasihat versin’ dedi. 

Mevlâna: ‘Sana ne öğüt vereyim. Sana çobanlık emretmişler, sen kurtluk ediyorsun. Sana bekçilik emretmişler, sen hırsızlık yapıyorsun. Tanrı seni Sultan yaptı, sen şeytanın sözü ile hareket ediyorsun’ buyurdu. 

Sultan ağlayarak dışarı çıktı, medresenin kapısında başını açıp tövbeler etti ve, ‘Ey Tanrı, Mevlâna Hazretleri bana sert sözler söyledi ise de, senin için söyledi. Ben zavallı kul da bu alçakgönüllülüğü senin padişahlığından ötürü gösteriyor ve sana yalvarıyorum. Bu iki riyâsız sıdkın hürmetine bana merhamet et’ dedi ve şu iki beyiti söyledi: 

‘Nemli olan iki gözümün yaşına, ateş ve gamla dolu olan sineme merhamet et. 

Ey rahmeti her çoktan çok, her azdan az olan ben kuluna merhamet et.’

Mevlâna Hazretleri salına salına dışarı çıktı onun gönlü­nü alıp: ‘Git, yüce Tanrı sana merhamet etti ve seni bağışladı’ buyurdu.”

Hazreti Muhammed Efendimiz, selâm olsun üzerine, bir hadîs-i şerîfinde, “Her kim ki birisinin kendisine kıyâm etmesini isterse, oturmak için kendisine ateşten bir yer hazırlasın” diye buyurur.

“Kıyâm ancak Allah’ın huzurunda yapılır. Kendisine kıyâmda bulunulmasını isteyen kişide kibir vardır. İnsanlıktan çıkmış Firavun sıfatına girmiştir” der Hasan Dede, selâm üzerine olsun, ve şu şiiri dile getirir:

“Kendini bil ey insan, bin sır ile Tanrı yüklemiş seni. 

Sen aynasın, O’dur güzelliğin sultanı ey insan. 

Âlemde ne varsa sendedir her ân için, 

Sen sende ara kendini, kendini tanı ey insan. 

Tüm sende olan sırlar açıklansa eğer, 

Gül bahçesi olurdu gök ile yer, ey insan. 

İnsandan silinsin şu kibir, gör o zaman, 

Her Firavun sanki Musa Peygamber ey insan. 

Dünyada ilk son varlıksın ey insan, 

Allah katında tek varlıksın, 

Halîfe-i Hakk’sın ey insan. 

Yerin göğün tek varlığı, kâinatın nurusun ey insan. 

Âlemler sende zuhûr oldu, sen Hakk’sın ey insan…”

Yüce Pîr Mevlâna, selâm olsun üzerine, buyurur ki: “Firavun, ben Tanrı’yım, dedi, alçaldı. Mansur, ben Hakk’ım, dedi, kurtuldu. O, ‘Benim’ deyişin ardından hemen Tanrı lâneti ulaştı. Fakat ey seven kişi, bu ‘Benim’ deyişin ardından hemen Tanrı rahmeti ulaştı. 

Çünkü o kara taştı, bu akîk. O, nura düşmandı, bu aşık. Bu ‘Benim’ demek, a boşboğaz, hakîkatte ‘O’dur demektir. Fakat iki nurun birleşmesi gibi de değil, bir şeyin bir şeye sızması gibi de değil. 

Çalış da taşlığın azalsın, lâl ol da taşın nurlansın. Savaşmada, zahmet çekmede sabırlı ol da ânbeân yoklukta varlık bul. Sende her zaman taşlık sıfatı azalsın, lâl sıfatı kuvvetlensin. Bedenden varlık sıfatı gitsin, başındaki sarhoşluk çoğalsın. Kulak gibi tamamiyle kulak ol da sana lâl küpe takılsın. 

Kuyu kazan adam gibi sen de adamsan şu bedenin kuyusunu kaz da suya ulaş. Fakat duru suyun Rabbinden bir cezbe gelirse kuyu kazmadan da su yerden fışkırır. Yalnız sen buna kulak asma da kazmaya savaş. Yavaş yavaş kuyunun toprağını deş, derinleştir. 

Kim zahmet çekerse defineyi elde eder. Kim çalışır çabalarsa devlete ulaşır. Peygamber, ‘Rükû ve secde varlık halkasını Tanrı kapısına vurmaktır’ dedi. Kim o kapının halkasını döverse elbette ona devlet başgösterir.”