“Sedefin kabuğu paralanırsa ilenme, onda yüz binlerce inci vardır.” Mevlâna
O tuz, öyle bir tuzdur ki Muhammed, ondan melâhat kazanmış, o yüzden melîh sözü fâsih olmuştur.
2000. Bu tuz, bu melâhat, ondan miras kalmıştır; vârisleri de seninledir, ara bul!
Vârisler senin huzurunda oturuyorlar, fakat nerde senin huzurun? Senin önündedirler, fakat nerde önü sonu düşünen can?
Eğer sen, kendinde ön, art olduğunu sanıyorsan cisme bağlısın, candan mahrûmsun.
Alt, üst, ön, art; cismin vasfıdır. Nuranî olan can ise bunlardan münezzeh ve cihetsizdir.
Kısa görüşlüler gibi zanna düşmemek için gözünü, o pak padişahın nuruyla aç!
2005. Sen mâdemki zâhirî önü, sonu düşünmektesin… Ancak ve ancak bu gam ve neşe âlemindesin.
Ey hakîkatte yok olan! Yok olan, nerde ön, nerde son?
Yağmurlu gündür, gece çağına kadar yürü! Bu yağmur, bildiğimiz yağmur değil, Tanrı yağmurlarından.
Yüce Pîr Mevlâna, selâm olsun üzerine, Dîvân-ı Kebîr’deki bir beyitinde şöyle sesleniyor: “Herkes yarasına tuz ekilince feryâd eder. Bense onun tuzluğundan uzakta kaldığımdan ötürü, gönül yaram onun tuzundan mahrûm kaldığı için feryâd ediyorum.”
Hazreti Pîr, bu beyitinde tuzdan misâl vererek, zâhîri ve bâtıni görüşe işaret eder, zîrâ O, Hazreti Muhammed’in bendesi olarak, O’nun dışında bir nefes dahî almış değildir.
Tuzdan maksat, Hakîkat-i Muhammedîye’dir. O tuza gark olan, erir gider; onun için ne ön kalır ne art, ne alt vardır, ne üst…
Nitekim bir başka kasîdesinde şöyle buyurur:
“Senin ayağını bastığın toprağın tozu, bizim gözümüze sürmedir; senin derdin, gönüle rahatlık getirir! Ey insan yaratan padişah; Senin eşin, benzerin yoktur!
Seni tanıdığımdan beri tuz gibi eridim; zaten ben, zandan ve şüpheden ibâretim! Zan ve şüphe, insan ‘yakîn’e, yâni tam imana ulaşınca yok olur gider!..
Aşk, Senin yüzünden can gibi olmuştur; akıl, Senin yüzünden okumaya başlamıştır! Mâden de, mekân da Senin kırıntılarını aramadadır! Deniz bile Senin yüzünden inci taneleri devşirmededir!
Senin mestin olan boşboğazdır, söylenip durur! O, iki dünyadan da usanır! Aşık, Senin peygamberin olmuştur; her yerin baş tacıdır!”
İnsan, zâhirî görüşe sahipse, daima zan ve şüphe içindedir, mekâna tâbîdir; oysa zandan ve şüpheden kurtulan kişinin bakışı bâtına, yâni cana yöneliktir, ârifânedir; onların meskeni cihetsiz olan gönül âlemidir, aradıkları o yâri gönüllerinde bulmuşlardır.
Kıyısı olmayan ummân Hasan Dede, selâm üzerine olsun, bakın ne güzel dile getirmiş bir şiirinde…
“Sevgilim canan olur bu gönülde.
Yanmayız yakarız cihanı biz,
Görürüz her adımda asumânı biz.
Pîr aşkına dem hazanını,
Severiz yâr ile cem baharını.
Doldur ey Hasan kaplarını,
Hakk aşkına aç kapılarını,
Niyâz eyle yüce Pîr Sultanını,
Kendinde bul sen Mevlâna’yı…”