Etiket: Mevlana

Müritlerin, hâlveti terk et diye tekrar ısrarla yalvarışları.

578. Hepsi dediler ki: “Ey bahane arayan hâkim, bu cefâyı bize revâ görme!

579. Hayvana tâkâti derecesinde yük yüklet. Zayıflara iktidârları nispetinde iş havâle et!

580. Her kuşun yiyeceği lokma, kendine göredir. Nasıl olur da her kuş bir inciri yutabilir?

581. Çocuğa süt yerine ekmek verirsen zavallı yavruyu o ekmek yüzünden öldü bil!

582. Ondan sonra dişleri çıkınca kendi kendine onun içi ekmek ister.

583. Henüz kanadı çıkmayan kuş uçmaya kalkışırsa her yırtıcı kedinin lokması olur.

584. Ama kanatlanınca o kendisi teklifsizce, iyi ve kötü ıslık olmaksızın uçar.

585. Senin sözün şeytanı susturur, senin lütûf ve keremin, bizim kulağımıza akıl ve fehîm verir.

586. Söyleyen, sen olunca kulağımız, tamam akıldan ibârettir. Mâdemki deniz sensin, kurumuz da denizdir!

587. Ey Simâk burcundan balığa kadar her şey, kendisinden nurlanmış olan!

588. Seninle olunca yer, bize gökten daha iyidir. Sensiz, biz göğün tâ üstünde bile karanlık içindeyiz. Ey ay! Gayrı bu felek, nedir ki seninle mukâyese edilebilsin?

589. Göklerin suretâ yüksekliği var. Mânâ yüzünden yükseklik, temiz ruhundur.

590. Suretâ yükseklik, cisimlerindir, fakat mânâ huzurunda cisimler, isimlerden ibarettir.”

Peygamber Efendimiz, bir hadîsinde, “Süt emmek, tabîatları değiştirir” diye buyurmaktadır.

İnsan, doğduğunda, büyümek için ilk olarak anne sütüne muhtaçtır ve insan, dünya üzerindeki bütün varlıklar arasında yetişmesi en meşakkatli ve uzun zaman alan tek varlıktır. 

İnsan, bu dünyaya aslında iki defa doğar. İlk doğumu annedendir; bu doğuş zâhirîdir. İkinci doğumu ise bâtınî doğumdur ki, Hazreti Mevlâna bir kasîdesinde, “Bir defa doğduğunuz gibi ikinci defa da dünyadan, ukbâdan ve kendinizden geçip doğuveriniz” diye buyurduğu üzere, ancak bir mürşid-i kâmilin eğitimiyle gerçekleşir.

Hasan Dede, “İnsan, yaratıldığında yabandır, çünkü kendini bilmemektedir, nefsî arzularına göre yaşamaktadır” der, “Kim onun kafasına uygun bir şey söylese, onun yolunda gider ve hayatını, kendi zannettiğinin aksine çok boş geçirir ve bu şekilde ömrünü tüketip gider. Fakat eğer kendindeki bu eksikliğin farkına varır da bir arayışa düşerse ve bir Hakk dostunun, yâni kâmil bir insanın eğitimine girerse, onun güzelliklerini benimserse, o kişi zamanla yabanlıktan çıkar, kendini bilmeye başlar ve güzel bir insan olma yoluna girer.”

Nitekim, Peygamber Efendimiz diğer bir hadîsinde de şöyle buyurur: “Bir çocuk, annesinin karnından doğar doğmaz, onu şeytan mesh eder de, feryâd etmeye başlar.”

Çocuğun, suretâ büyümesi için bu feryâd gereklidir. Fakat asıl feryâd, aslından ayrı düşen ruhun feryâdıdır. Maddî varlığımız dünyevî gıda ile, mânevî varlığımız da uhrevî gıda ile büyür.

“Vücudumuz maddî olduğu için tabîatı olan dünyaya mahkumdur ve tabîattan çıkan maddî gıdalarla büyür” der Hasan Dede, “İçimizdeki hakiki varlık ise mânevî gıdayla beslenir. Bu bedenin gıdası ‘nafaka’, onun gıdası ise ‘nefhâ’dır, yâni kelâmdır.”

İnsan, kâmil bir mürşidin ilmiyle yetiştiğinde gerçek kimliğine kavuşur, insanın hakikatte ne olduğunun mânâsını öğrenir ve ‘Simâk burcundan balığa kadar her şeyin, kendisinden nurlanmış’ olduğunu görür ve bilir. Bu bilmek de, insanın tamamiyle yokluğunu bilmesinden başka bir şey değildir. 

Nitekim, ‘Göklerin suretâ yüksekliği var. Mânâ yüzünden yükseklik, temiz ruhundur. Suretâ yükseklik, cisimlerindir, fakat mânâ huzurunda cisimler, isimlerden ibarettir.’

“Her resim kendinin; ama hiç resmi yok. Her isim kendinin; ama hiç ismi yok” diye buyurur Hasan Dede, “Onu görmek için gözü, işte bu diri olan Muhammed’den almalı. Bizim gözümüz onu göremez, onun gözü ise Allah’ın gözüdür… Bu vücud sarayının içindeki padişah ortaya çıkınca, artık oraya kimse giremez. Mademki öyle, o hâlde hiçbir şey için endişe etmeyiz, hiçbir şeyden korkmayız. Bir padişah, bir vücud. Kesret görünenler, o bir tek varlığın görünüşleridir.”

Kasîde:

“Şu yokluk yolunda, tohum gibi yerlere dökülüp saçılırsak, bağda, bahçede ağaç gibi topraktan baş kaldırıp boy atar, kol kanat açarız. 

Biz taş gibi sert isek de, senin mühürün uğruna yumuşar, mum oluruz. Mum olunca da senin güzelliğinin nuruna pervane kesiliriz. 

Aşk aynasının yüzünü, varlık, benlik nefesi ile bulandırmayalım, kirletmeyelim. Mademki gönlümüz bir harabeye döndü, hiç olmazsa biz gizli defineye mahrem olalım.

Gönül masalı gibi elsiz, ayaksız kalalım da, aşıkların gönüllerinde masal gibi yer edinelim, konaklarda konaklayalım. 

Mustafa (sav) gönlümüzü yol etmez, gönlümüzde olmaz, gönlümüze dayanmazsa, bu ayrılıktan feryâd etsek, ağlasak, inlesek, Hannâne direğine dönsek yeridir.”

Hıristiyanları azdırmak hususunda vezirin başka bir hile kurması.

549. O vezir, kendince bir hile kurdu. Vaaz ve nasihati bırakıp hâlvete girdi.

550. Müritleri yakıp yandırdı. Tam kırk, elli gün hâlvette kaldı.

551. Halk, onun iştiyâkından, hâl ve tavrıyla sözünden, sohbetinden uzak düştükleri için deli oldular.

552. Onlar yalvarıp sızlanıyorlardı, vezir ise hâlvette riyâzâttan iki büklüm olmuştu.

553. Hepsi birden “Biz sensiz kötü bir hâle düştük, karışıklık içindeyiz. Değneğini yeden birisi olmadıkça körün ahvâli ne olur?

554. İnâyet et. Allah için olsun, bundan ziyâde bizi kendinden ayırma!

555. Bizler çocuk gibiyiz, sen bize dadısın; sen bizim üzerimize o gölgeyi döşe” demişlerdi.

556. Vezir dedi ki: “Ruhum dostlardan uzak değildir. Fakat dışarı çıkmaya izin yok.”

557. Emîrler ricâ ve şefaate, müritler de kendilerini yermeye başladılar:

558. “Ey kerem sahibi! Bu ne kötü tâlih ki sensiz gönülden de yetim kalmışsızdır, dinden de.

559. Sen bahaneler ediyorsun, biz ise dertle yürek yangınlığından soğuk soğuk ah edip duruyoruz.

560. Biz senin güzel sohbetine alışmışız. Biz senin hikmet sütünle beslenmişiz.

561. Allah aşkına bize bu cefâyı yapma; lütfet, bugünü yarına bırakma!

562. Gönlün razı olur mu, aşıkların, akîbet istifâdesiz kalsınlar?

563. Hepsi de karadaki balık gibi çırpınıyorlar. Suyu aç, ırmağın bendini yık!

564. Ey zamânede nâziri olmayan zât! Allah aşkına halkın imdâdına yetiş!”

Bir rivâyete göre nefsi mahkum edip, beş bin yıl ateşe atmışlar, ateşten çıkardıklarında, nefse “Sen kimsin?” diye sormuşlar. 

“Ben benim, sen sensin” diye cevap vermiş. Çektiği cefâyı unutmuş, yine benlikle ortaya çıkmış. 

Haydi… on bin yıl daha ateşe atalım, demişler. Sonuç yine aynı. Bakmışlar ki insan olmuyor. Ne yapalım? diye düşünmeye başlamışlar. Sonra, bütün arzularını keselim, isteklerinden mahrum edelim demişler ve aç bırakmışlar.

Nefs açlığa girince, Allah sormuş: “Ben kimim?” 

Nefs, şu cevabı vermiş: “Sen Rabbimsin, ben senin kulunum.” 

Demek ki nefs, riyâzâtla kulluğa giriyor, Rabb’ini tanıyor. Ateş bile riyâzât gibi nefsi terbiye edemiyor.

Hasan Dede buyuruyor ki: “Demirciler kazma, kürek yapmak için, demiri ateşe sokar, seve seve döverler; sonra çıkarır, soğuturlar. Her vakit ateşte kalsa, olmaz. Bir içeri, bir dışarı. Böyle daha tatlıdır. Ancak Allah aşıkları, bütün bu hâlleri, ahlâkları, sevgileri, korkuları, kızmaları tepeleyip geçerler. İki kardeş bile, icâbında birbirlerine zıt olabiliyor; fakat iki Allah aşığının birbirine zıt oldukları hiç görülmüş müdür? O ister ki diğeri ihyâ olsun; diğeri de ister ki o ihyâ olsun. Onların birbirlerini sevmeleri, ebedî hayat demektir. Tapmanın özü, esası, sevmedir. Mevlâ’yı da sevgiyle buluruz, belâyı da. Onun için seveceğimiz kimseyi, iyi tâyin etmeli. Çünkü sevgi, sevdiğimiz kimsenin ahlâkını bölüşmek demektir.”

Peygamber Efendimiz, bir hadîsinde, “Allah için birbirlerini seven ve birbirleriyle dürüst ve sadıkâne dostluk kuranlar, Arş-ı İlâhî’nin gölgesinde dinlenirler” diye buyurmaktadır.

Hazreti Mevlâna, “Çalışmalar çeşit çeşittir” der, “Çalışmaların en ulusu, Tanrı’ya yüz tutmuş, bu âlemden yüz çevirmiş dostlara karışmaktır. Temiz dostlarla düşüp kalkmaktan daha çetin hiçbir savaş yoktur. Çünkü onları görmek, nefsi, bedeni eritip yok etmek demektir.”

Şems-i Tebrizî Hazretleri’nin bir benzetmesi vardır, şöyle seslenir: “Kimyonu Kirman’a götürmekte ne fayda var? Tanrı kapısına da canını götürsen bunun aynıdır, ne faydası var? O kapı canların yaratıldığı yerdir, oraya orda olmayan bir şey götür. Sen O’na niyâz ve yalvarma, yakarma götür. Zîrâ niyâzsız olan Allah, niyâzı sever. Oraya yokluğunu götür ki, sana lütûfta bulunulsun. O da aşktır. Bir kere aşk tuzağına düştün mü? O seni sarar gider…”

Beyit:

“Benim şarabım aşk ateşidir; hem de, bu şarabı Hakk lütfetmekte, sunmaktadır! 

Canını böyle bir ateşe odun etmediğin için yaşayış sana harâm olsun!..”

İhtilâf; gidiş tarzındadır, yolun hakikatinde değil.

500. O, İsa’nın bir renkte oluşundan koku almamıştı. O, İsa küpünün mizâcından huy kapmamıştı.

501. Yüz renkli elbise, İsa’nın saf küpünden sâbâ rüzgârı gibi sade ve lâtif bir hâle gelir, tek bir renge boyanırdı.

502. Birlikteki bu tek renklilik, insana usanç ve sıkıntı veren tek renklilik değildir. Belki o tek renk deniz gibidir, ona dalanlar da balık gibi hayat ve neşe içindedirler.

503. Karada gerçi binlerce renk var, ama balıkların kurulukla cengi var!

504. Misâl olarak söylenen balık kimdir, deniz nedir ki yüce ve ulu padişah, ona benzesin!

505. Varlık âlemindeki yüzbinlerce deniz ve balık, o ikrâm ve ihsân huzurunda secde ederler.

506. Nice ihsân yağmuru yağdı da deniz, inciler saçıcı bir hâle geldi.

507. Nice kerem güneşi nur saçtı da bulut ve deniz, cömertlik öğrendi.

508. Suya ve toprağa zâtının ışığı vurdu da o sebeple yeryüzü, tane ve tohum kabul eder oldu.

509. Toprak emîndir; ona her ne ekersen hıyânet görmeksizin onun cinsini toplar, devşirirsin.

510. Toprak bu emînliği o emînlikten bulmuştur, çünkü adâlet güneşi ona nur saçmıştır.

511. İlkbahar, Hakk fermanını getirmedikçe, toprak sırrını nice açığa vurur?

512. O, öyle bir cömert ve vericidir ki bu haberleri, bu emînliği ve bu doğruluğu bir cemâda, kuru yeryüzüne vermiştir.

513. Fâzıl ve ihsânı, kuru toprağı haberdâr eder, kahır ve celâli de akıllı insanları kör eyler.

514. Canda, gönülde o coşmaya tâkât yoktur. Kime söyleyeyim? Cihanda bir tek kulak yok!

515. Nerde bir kulak varsa; onun yüzünden, göz oldu. Nerde bir taş varsa; onun lütfuyla yeşim taşına döndü.

516. Kimyâyı meydana getiren odur, kimyâ ne oluyor ki? Mucize bağışlayıcıdır, simyâ ne oluyor ki?

517. Benim bu övüşüm, övmeyi terk etmenin tâ kendisidir; çünkü bu övüş, varlık delilidir, varlık ise hatadır.

518. Onun varlığına karşı yok olmak gerektir; onun huzurunda varlık nedir? Mânâsız bir şeyden ibarettir!

519. Varlık kör olmasaydı… Ondan erirdi, güneşin harâretini tanır, anlardı.

520. Bu zâhirî vücudun, Allah’ın varlığıyla var olduğunu bilmemesi körlüğüne delildir.

Kur’an-ı Kerim’de, Bakara sûresinin 138. âyetinde, “Biz, Allah’ın boyasıyla boyanmışız. Boyası Allah’ınkinden daha güzel olan kimdir? Biz O’na ibâdet edenleriz” diye buyrulur.

Allah’ın boyası, tek renkliliktir; fakat, ‘birlikteki bu tek renklilik, insana usanç ve sıkıntı veren tek renklilik değildir’; hattâ renksizliktir, vahdettir.

Peygamber Efendimiz, bir hadîsinde, “Allah varken, O’nunla birlikte hiçbir şey yoktu” diye buyuruyor. 

Sultan Veled Hazretleri, İbtidânâme isimli eserinde şöyle der: “Ebedî olan renkler, renksizlikten meydana gelir; renksizliğe karşı renkler, ancak bir görüntüdür, Kırmızı, beyaz renk, çınar ağacında, gülde, söğütte, bahar yüzünden görünmez mi? Bağda, bahçede çeşit çeşit renkler boyayan görünmeksizin belirir. Ama bütün bu renkleri meydana getiren bahar, ebedî diri olan Allah’dandır; bahar, o renklerden de arı durudur. Sen dâvâyı bırak da gözünü aç, anlamı böyle anla. Asıl olan, renksizliktir; asla yürü, ona kavuşmaya çalış. Senden yüzlerce cihanın var olması için varlığın, aslın olan yokluğa karşı yok olmalı. Böylece de bütün nakışlar senden meydana gelmeli; yeniden yeniye sanatların geçip gitmeli; tekrar belirip görünmeli. Tertemiz zâtın, seninle kâim olmalı; sanatlar, boyuna senden vücud bulmalı. Ama bu sanatlar da kalmaz; geçer gider; ne mutlu o kişiye ki Allah sırrını bilir anlar. O sırrı elde etmek için bu başı oynar, candan geçer; bu evi bırakır, o kapıyı açar. Varlıktan, benlikten tümden geçer, varlığını yok eder; iyilikten de tamamiyle kurtulur, kötülükten de. Bütün bu vasıflardan arınır; Kâbe’yi başsız ayaksız tavâf eder. Varlığını tümden yok eden; şarapsız, sağraksız sarhoşluğa dalar.”

Allah’a dalan aşıklar, onun denizinde balıklar gibidirler; onlar denizden hayat bulurlar, denizden çıkarlarsa yaşayamazlar. Bu sebeple, onların, ‘kurulukla cengi var’dır.

Biz, Hazreti Muhammed’in aşıklarıyız. O, sonsuz bir okyanustur; bu âlemlerin yaratılmasına sebep Hazreti Muhammed Efendimizdir.

Hasan Dede, “Hazreti Muhammed Efendimizin nuru daha âlemler yaratılmadan var idi” der, “Bundan sonra da ilâhî varlığı ile her anda bâkî olacaktır.”

Onsekizbin âlemin Mustafa’sı, “Levlâke levlâk lemâ halâktü’l eflâk” hitâbının sahibi olan Peygamber Efendimiz bir kudsi hadîs-i şerîfinde de, “Cenab-ı Allah’ın ilk yarattığı şey benim nurumdur. Âdem çamurla balçık arasındayken ben Peygamberdim” diye buyurmuştur. 

Hazreti Mevlâna, “Hangi milletten, hangi dinden olursa olsun, herkeste Muhammed’in nuru var. Meleklerin Âdem’e secde edişi de yine bu, Muhammedî nur sebebiyledir” der ve bir kasîdesinde şöyle buyurur: 

“O, öyle bir varlıktır ki, varlığının güneşi balçık doğusundan doğmadan önce ışığının parıltıları sabah gibi âlemi nura gark etmişti.”

İşte o nura erişen, ’nerde bir kulak varsa, onun yüzünden, göz olur; nerde bir taş varsa, onun lütfûyla yeşim taşına döner.’

Hasan Dede, “Secdenin hakiki mânâsı başı yere koymak değil, Allah’ı sevmektir; kendinden geçerek sevmektir” der, “Cezbe, aşkın tekâmülüdür. Halvet, kimseyi dinlememek, Allah’la beraber olmaktır. Biz halvet hâlinde değil miyiz? Bir şeye şiddetli bir alâka duyan insan, o şeyle halvettedir. Yüce Mevlâna, ’Sen bizimle beraber olunca, hakikati görürsün. Yalnız dudaklarınla değil gül gibi bütün bedeninle gülmeğe başlarsın. O zaman ayaklarındaki dünyaya ait istek bağları çözülür, hayrete kavuşursun ve her şey sana apaçık gösterilir’ diye buyuruyor mu?…”

Nitekim, bir şiirinde de,

“Hakikat nurunu seyretsem senin, 

Cemâlini görmek maksûdum benim, 

Arz u semâvatta bu ziyâ, bu nur senin, 

Medet medet der de yanar bu gönül…” diye seslenir Hasan Dede. 

Abdülbâki Gölpınarlı, 516. beyitte geçen ‘kimyâ’ ve ‘simyâ’ ile ilgili olarak şu açıklamayı yapar: “Kimyâ, gümüş, bakır ve daha başka mâdenleri eritip iksir denen, ne olduğu da bilinmeyen bir şeyi de bu erimiş halîtaya katarak altın yapma sanatıdır. Bu sanat yüzünden nice adamlar iflâs etmiş, iksir buldum, mâdenlerin terkiplerini elde ettim diyen nice açıkgözler de geçinmiştir. Simyâ, gözbağcılıkla, olmayan şeyleri görmektir. Asıl kimyâ, gönülleri, ayarı tam altın hâline getiren erenlerin nazârıdır, onların tasarrufudur. Nitekim, Mevlâna bir sohbetinde buyurur ki: ‘Birisi, bir gün içinde Kâbe’ye gider. Bu o kadar şaşılacak bir şey de değildir; kerâmet de değil. Samyelinde de bu kerâmet var; bir günde, bir solukta dilediği yere gider. Kerâmet ona derler ki seni aşağılık bir hâlden yüce bir hâle getirsin de oradan buraya, bilgisizlikten akla, cansızlıktan canlılığa sefer edesin.’ Sûfîlerin birçoğu kimyâyı kerâmetin başı sayarlarken, Mevlâna, kimyâyı böyle anlamış, kerâmeti böyle anlatmış ve, ‘Efendi, iki dünyada da, senin yüzünü görmekten başka kerâmet ne vardır, ne olmuştur, ne de olur’ demiştir.”

Ne güzel söyler Sultan Veled Hazretleri…

“Aşıklara yol yordam yoktur; onların aşklarında sebep tozu bulunmaz, renksizlikte renk arama…

Derde dermân erişti mi, iyice bil ki dert, dermân olur; işte bunun gibi Allah da tecellî edince ne insan kalır, ne renk, ne koku.

Hakk’tan başka her şey yok olur; varlık karanlığı ışıkla dolar…”

Nitekim, Mevlîd-i Şerîf’te de, 

“Cenab-ı Hakk kün yarattı Âdem’i, kıldı Âdem’le müzeyyen âlemi, 

Mustafa nurunu alnına koydu. Bil! Habîbim nurudur bu! dedi…” diye tilâvet edilmektedir.

Vezirin hilesini aklı eren Hıristiyanların anlaması.

446. Zevk sahibi olanlar onun sözünde acılık karışmış bir tat sezdiler.

447. O, garezle karışık lâtif sözler söylemekte, gülsulu şeker şerbetinin içine zehir dökmekteydi.

448. Sözünün dış yüzü, yolda çevik ol, diyordu. Ardından da cana, gevşek ol demekteydi.

449. Gümüşün dışı ak ve berraksa da el ve elbise ondan katran gibi bir hâle gelir.

450. Ateş, kıvılcımlarıyla kızıl çehreli görünürse de onun yaptığı işin sonundaki karalığa bak!

451. Yıldırım, bakışta saf bir nurdan ibâret görünür; göz nurunu çalmak onun hassasıdır.

452. Vezirin sözleri, uyanık ve zevk sahibi olanlardan başkaları için bir boyun halkasıydı.

453. Vezir, padişahtan altı ay ayrı kaldı, bu müddet zarfında İsa’ya uyanlara penâh oldu.

454. Halk, umumîyetle dinini de, gönlünü de ona ısmarladı. Onun emir ve hükmü önünde herkes, can fedâ ediyordu.

Padişahın vezire gizlice haber göndermesi.

455. Padişahla onun arasında haber gidip geliyordu. Padişah, ona gizlice vaatlerde bulunuyordu.

* Nihâyet muradının hâsıl olması, Hıristiyanların toprağını yele vermesi için.

456. Padişah, “Ey devletli vezirim, vakit geldi, kalbimi gamdan tez kurtar” diye mektup yazdı.

457. Vezir de, “Padişahım; işte şimdicik İsa dinine fitneler salma işindeyim” diye cevap verdi.

Hasan Dede, “İlmin nihâyeti zevktir. İnsanın kendini bilmesi suretiyle öğreneceği ilim, onu bu zevke getirir. Cezbe ve aşk bile kayıt sayılır. Aşk sözde kalıyor, hâli tecellî etmiyorsa, aşk kayıttır” der.

Aşktan gözü aydın olmuş bir kişinin önünde her varlık zerre zerre aşikârdır, her birinin hâli onda ayna gibi apaçık görünür. İnsan olandan hiçbir şey gizli değildir. 

“Gönül mü Tanrı’dır, Tanrı mı gönül?” diye buyurur Mevlâna, “Hem sayılı, hem sayısız olan; hem kesrete dalan, hem vahdeti bulan gönülden başka her nakşın aksi geçip gider, ebedî değildir. Fakat ezelden ebede kadar zuhur edegelen her yeni nakış, gönüle akseder, orada perdesiz, apaçık surette tecellî eder.”

Yine der Mevlâna, “Ey yolcu, çalış her zerren göz olsun, çalış her zerren kulak olsun.” 

Hasan Dede, “İnsanın her zerresi göz olursa, ondan artık hiçbir şey gizlenemez, güneşten de üstündür. İnsanın her zerresi kulak olursa, o da artık her şeyden haberdârdır, her şeyi işitir. Çünkü artık Hakk ile Hakk olmuştur, Hakk’tan da hiçbir şey gizli değildir.”

Nitekim o vezir, ‘garezle karışık lâtif sözler söylemekte, gülsulu şeker şerbetinin içine zehir dökmekteydi’, fakat ‘zevk sahibi olanlar onun sözünde acılık karışmış bir tat sezdiler.’

Hazreti Muhammed Efendimiz bir hadîsinde buyuruyor ki: “Sana şüphe veren şeyi terk et, emin olduğun şeye ulaşıncaya kadar git. Zîrâ doğruluk kalbin emînliğidir, yalan şüphedir.”

Gümüş her ne kadar parlaksa da, elde karalığı meydana çıkar. Ateş ne kadar yalımlıysa da, dumanı is bırakır. Yıldırım ne kadar göz alıcıysa da, körlüğe sebep olur. 

İnsanların kalplerinde gizli olan sırları da ancak sarraf olan kâmil insan anlayabilir. Çünkü kâmil insan, mihenk taşı gibidir.

Mevlâna’nın buyurduğu üzere, “Hakla, bâtıl birbirine karıştığından, sağlam parayla kalp akçayı bu hareme döktüklerinden dolayı, ayırdetmek için hakikatleri sınamış, görmüş bir mihenk gerektir ki, bu hileleri fark etsin, şu tedbirlerin esâsı olsun.”

“Harem, mahrem olanlara mahsustur” der Hasan Dede, “Peki, mahrem ne demektir? Kendi benliğinden geçmiş ve tamamen Hakk’da yokolmuş kişidir. Sırlar ancak Allah’a gönül doğruluğu ile eğilenlere, Allah’a mahrem olanlara açılır.”

Ne güzel söyler Mevlâna bir kasîdesinde…

“Bir güzel sana yüz gösterirse, ona ayna ol, onu içine al, onunla dol. Güzel sana karşı saçlarını çözer açarsa, sen ona tarak ol, tarak! 

Zenginleştin, armağanlara, mallara sahip oldun da bunlara karşılık şükrâne olarak aşkı verdin. Malı bırak, mal şöyle dursun, sen aşka şükrâne olarak kendini ver, kendini! 

Bir müddet ateş oldun, rüzgâr oldun, su oldun, toprak oldun. Bir müddet de hayvan oldun, hayvanlık âleminde dolaştın. Mâdem ki, bir müddet can hâline geldin, hiç olmazsa sevgiliye lâyık bir can ol, sevgiliye lâyık bir can!”

Gönüllerde gizli olan, haber getirip götüren padişahlar var; yâni istekler, arzular var. Ve o vaatlerde bulunan padişahların hükmettiği vezirlere can fedâ eden; vezirlerinin esîri olmuş kişiler…

Fakat, ruha fitne salan ’vezirin sözleri, uyanık ve zevk sahibi olanlardan başkaları için bir boyun halkasıdır’; Allah aşkıyla yananlar, Allah’tan gayrısından kurtulmuşlardır.

Hasan Dede’nin buyurduğu gibi… “Biz bu aşkla dünya durdukça yanmaktayız ve biz yokuz hep O var, çünkü aradığımızı bulmuşuz.”

Peki ya bulamayanlar? Ne arıyorlar, neden başka yollara saptılar? Bu yollardan beklentileri nelerdir?..

İşte Hasan Dede’nin verdiği cevap: “Bizim, yâni mürşid-i kâmillerin vazîfesi, Hakk’ı arayan tâliplerin beklentilerini bir yere kadar akıl yoluyla onlara hitâb ederek karşılamak ve hakikatlere yönlendirmek, sevgisini çoğaltmak ve aşka dönüştürmektir. Yolcu aşka düştüğü zaman aradığını bulmuş sayılır ama aşka düşmedi mi yolda kalmış sayılır… Allah’ın hakikati her din ve mezhepte farklı yansımalar yapar. Onun hakikati yalnız bunlarla da sınırlı değildir. Çok daha büyük sır ve hakikatler vardır ki; ancak bilgi genişleyip perdeler kalktıkça yolcuya ruhen sunulur. Çocuğa verilen incinin nasıl kıymeti yoksa, kullanamayacak birinin elinde de bilginin kıymeti yoktur. Lâyık olan kişiyi ise bu inciler büyütür, olgunlaştırır. Hakk ve hakikate ermek için, bilgi edinmede Allah ile yola koyulmak gerekir.”

Beyit:

“Müşkülünü çözen, seni hakikate ulaştıran bilgiyi, ölüm gelip çatmadan önce iste, öğrenmeye çalış. 

Aklını başına al da; şu dünyayı, yâni var gibi görünen yoğu bırak, yok gibi sandığın varı iste!”

Halîfenin Leylâ’yı görmesi.

407. Halîfe, Leylâ’ya dedi ki: “Sen o musun ki Mecnûn, senin aşkından perişan oldu ve kendini kaybetti.

408. Sen başka güzellerden daha güzel değilsin.” Leylâ, “Sus, çünkü sen Mecnûn değilsin” diye cevap verdi.

409. Uyanık olan daha ziyâde uykudadır. Onun uyanıklığı uykusundan beterdir.

410. Canımız Hakk ile uyanık olmazsa uyanıklık, bizim için iki dağ arasındaki boğaz ve geçit gibidir.

411. Canın; her gün hayalin tekmesini yemekten, ziyândan, faydadan, elden çıkma, kaybetme korkusundan,

412. Ne temizliği kalır, ne letâfeti, ne kuvveti ne de göklere çıkacak yolu!

413. Uyumuş ona derler ki o, her hayalden ümitlenir, onunla konuşur;

414. Uykuda şeytanı hurî gibi görür, sonra şehvetle şeytana erlik suyu döker.

415. Nesil tohumunu çorağa dökünce uyanır, kendine gelir, hayal de ondan kaçar.

416. O rüyadan elde ettiği baş ağrısı, sersemlik ve beden pisliğidir. Ah, o zâhirde görünen, hakikatte görünmeyen, aslı olmayan hayalden!

417. Kuş havadadır, gölgesi yerde kuş gibi uçar görünür. 

418. Ahmağın biri, o gölgeyi avlamaya kalkışır, takâti kalmayıncaya kadar koşar.

419. O gölgenin havadaki kuşun aksi olduğundan; o gölgenin aslının nerde bulunduğundan haberi yok!

420. Gölgeye doğru ok atar. Bu araştırma yüzünden okluk bomboş kalır.

421. Ömrünün okluğu boşaldı, ömür gitti; gölge avı ardında koşmada yandı, eridi!

422. Bir kişinin dadısı, Tanrı gölgesi olursa onu hayalden ve gölgeden kurtarır.

Leylâ ile Mecnûn’un hikâyesinde, Mecnûn yıllarca aşık olduğu Leylâ’yı aramış, hattâ çöllere düşmüştür. Fakat Leylâ’nın hayali peşinde koşarken, sonunda Mevlâ’sını bulmuş, Leylâ’nın hayalinden vazgeçmiştir; diğer bir cihetle, Leylâ artık o olmuştur.

Leylâ, maşuk; Mecnûn ise aşıktır. 407 ve 408. beyitlerde, halîfe, yâni insan, ilâhî aşka düşüp mecnûn olmadan, gölgeler ardında, yâni beden içinde gizlenmiş olan maşuku göremez, maddede kalır. Ve işte Leylâ ona şu cevabı verir… ‘Sus, çünkü sen Mecnûn değilsin.’

Hasan Dede, “Bu maddî âlemde yaşayan bir insan, gıda alamayınca nasıl hastalanır ve ölürse, bizdeki manevî varlık da, aşk gıdası almazsa ölür; yâni dirilmez. Çünkü esâsen ölüdür” der.

Hazreti Mevlâna da buyuruyor ki: “Senin şu uykudan, şu yiyip içmeden başka bir gıdan daha var. ‘Rabbime konuk olurum, o beni doyurur, suvarır’ denmiştir ya. Bu dünyada o gıdayı unutmuşsun da şu gıdaya dalıp gitmişsin; gece gündüz bedeni beslemedesin. Sonucu şu beden, atındır senin, bu dünya da o atın ahırı. Atın gıdası, ata binene gıda olamaz; onun da kendisine göre gizli bir uykusu, gizli bir gıdası, gizli bir beslenmesi var. Fakat sana hayvanlık üst olmuş da atın başucunda, atların ahırında kalakalmışsın; ölümsüzlük dünyasının padişahlarının, beylerinin safında yerin yok. Gönlün orda amma beden üst olmuş da o yüzden gönlün de bedenin buyruğuna uymuş, ona tutsak olup kalmış. Hani Mecnûn, Leylâ’nın bulunduğu yere giderken aklı başında olunca deveyi o tarafa sürerdi. Fakat bir soluk da Leylâ’ya daldı mı kendisini de unuturdu, deveyi de. Devenin de köyde bir köşesi vardı. Fırsat buldu mu geri döner, köye giderdi. Mecnûn kendine geldi mi bir de bakar, görürdü ki iki günlük yolu gerisin geriye dönmüş gitmiş. Böylece üç ay yollarda kaldı da bu deve, başıma belâ oldu diye bağırıp deveden yere atladı, yaya olarak yürümeye koyuldu.” 

Şiir: 

“Devemin dileği geride, benim dileğim ilerde; 

Dilekte onunla benim aramda ayrılık var.”

416. beyitte Hazreti Mevlâna’nın, ‘O rüyadan elde ettiği baş ağrısı, sersemlik ve beden pisliğidir. Ah, o zâhirde görünen, hakikatte görünmeyen, aslı olmayan hayalden!’ diye buyurduğu üzere, bu âlem rüya âlemidir, aslolan hakikat ise âlemlerin yaratılışına sebep olan ilâhî aşktır.

Bir şiirinde,

“Bir ilâhî aşktır vesîlesi bu kâinatın, 

Bu aşk ile yanmaktır dermânı aşıkânın…”

diye buyuran Hasan Dede der ki: “Bir üzümden yapılmış şarap vardır, bir de aşktan yapılmış şarap vardır. Üzümden yapılmış şarabı içersin, bir an için kendinden geçersin fakat yarın olunca baş ağrısı yapar. Ama aşk şarabını içtiğin zaman doyamazsın, ağrı vermez şifâ verir, can verir ve her an o şarabı içmek istersin. İşte o aşk şarabı gönüldür.”

Hazreti Muhammed Efendimiz, Kur’an-ı Kerim’de, Necm suresinin 28. ayetinde, “Onların bu hususta hiçbir bilgileri yoktur. Onlar sadece zanna uyuyorlar. Şüphesiz zan, hakikat nâmına hiçbir şey ifâde etmez” diye buyurmaktadır. 

Hasan Dede, “Her zaman hayale değil, gerçek olana inanmak lâzımdır. Allah, insanlara bir hayal kuvveti de vermiştir, fakat hayale aşık olanın, kendisi de hayalden ibârettir, gerçek değildir” der ve bir kişinin düşüncesi ne ise, orayı seyrettiğini, orayı işittiğini belirterek, “Bir insan sevgiye, aşka düşmemişse ve tam bir imanla bağlı olduğu yere sarılmamışsa eğer, defalarca hakikatleri duymuş olsa dahî, daima kendine uygun geldiği şekilde dinler ve öyle algılar” diye buyurur.

Nitekim, 419. beyitte, ‘O gölgenin havadaki kuşun aksi olduğundan; o gölgenin aslının nerde bulunduğundan haberi yok!’ diye buyuran Mevlâna, “Düşünceler, havadaki kuşlardır… Zîrâ, bedenler bir âlemdir, hayaller bir âlem, vehimler bir âlem. Ulu Tanrıysa bütün âlemlerin ardında; ne o âlemlerin içindedir, ne dışında” der.

Hazreti Ali diyor ki: “Ey insanoğlu! Gözünü dünyadan çevir. Dünya, cefâ ve eziyetlerle dolu bir anlık zamandan başka bir şey değildir. Sen daima Mevlâ’ya yönel.”

Peygamber Efendimiz de bir hadîsinde, “Nasıl yaşarsanız, öyle ölürsünüz. Nasıl ölürseniz öyle haşrolursunuz” diye buyuruyor.

Hasan Dede, “Ne mutlu o kişiye ki, büyük bir sadâkat ve güçlü bir imanla Hazreti Muhammed’e bağlanmıştır; bütün sevgisini, aşkını ona vermiştir ve Hazreti Muhammed Efendimizin varlığı onda tecellisini göstermiştir” der ve bizlere, “İmanımızı güçlendirelim, kimliğimize ulaşalım, iyi bir insan olalım ve Hazreti Muhammed’e, Pirimiz Hazreti Mevlâna’ya lâyık aşıklar olalım, çünkü ömür su gibi akıp gidiyor” diye seslenir.

Rubâi:

“Biz mest olmuşuz; başımız dönmede, 

başkalarının yaptıkları işlerle bizim ilgimiz yok.

Dünya alt üst olsa, yakılsa yıkılsa umrumuzda değil.

Yeter ki, senin aşkını kaybetmeyelim.

Yeter ki, senin aşkın ebedî olsun!”